Toon items op tag: klokkenluider

Provinciale Staten van Limburg

Cc: Gouverneur Emile Roemer, college van Gedeputeerde Staten

Horst aan de Maas, Venlo, Nederweert, Leudal, 29 juni 2023

Geachte Staten,

In mei 2022 werd het Meldpunt bestuurscultuur 2022 geopend in opdracht van Gouverneur Emile Roemer. Meldingen bij het Meldpunt bestuurscultuur 2021 die niet naar tevredenheid (dan wel geheel niet) werden afgehandeld konden opnieuw worden ingediend.

Tekortkomingen die wij als melders ervaren hebben

Helaas hebben wij, in sommige gevallen al vrij vroeg na opening van dit tweede Meldpunt, moeten constateren althans ervaren dat ook hier de intentie ontbrak om deugdelijk inhoudelijk onderzoek te (willen) verrichten, en waarheidsvinding niet voorop stond. Van een zorgvuldige afhandeling van onze meldingen is wederom geen sprake. Dat zijn onze ervaringen.

Zonder verder inhoudelijk in te gaan op de meldingen zelf, brengen wij de navolgende tekortkomingen en onrechtmatigheid (punt 4) onder uw aandacht:

1. Volgens welke procedure de meldingen in behandeling zijn genomen is niet meegedeeld;
2. Op welke wijze de meldingen juridisch en moreel (ABBB) zijn getoetst is niet meegedeeld;
3. Transparantie over door wie en op welke wijze onderzoek is verricht naar de meldingen is niet gebleken. Uitspraken duiden enkel op ambtelijke betrokkenheid;
4. Vanaf het begin is in één geval een trainee met meerdere petten op bij het meldpunt betrokken. De trainee werkte tegelijkertijd voor een bestuursorgaan waar meldingen over zijn ingediend. Een trainee is geen neutraal en deskundig persoon om kennis te nemen van tientallen vertrouwelijke meldingen inzake (vermoede) misstanden, integriteitsschendingen en mogelijke strafbare feiten;
5. Het blijkt dat in meerdere gevallen mondelinge en/of schriftelijke adviezen en erkenningen over en van meldingen niet terugkeren in de uiteindelijke brieven van de Gouverneur;
6. Het niet nakomen van toezeggingen, waaronder navraag doen bij betrokken bestuursorganen, het niet tijdig dan wel geheel niet aanleveren van verslagen van gesprekken met melder(s), waardoor hen de mogelijkheid tot aanvullingen en correcties werd ontnomen;
7. De communicatie verliep traag en stroef. Tussen onze meldingen en deze brief ligt meer dan 1 jaar. Dat is te lang. In de per 18 februari 2023 in werking getreden Wet bescherming klokkenluiders is geregeld dat een melding binnen 3 maanden afgehandeld moet worden (verlenging van deze termijn met maximaal drie maanden is mogelijk).

Bovenstaande duidt ons inziens niet op een onafhankelijke, objectieve en professionele gang van zaken. De meest basale voorwaarden voor een zorgvuldige en integere behandeling werden niet gehanteerd. Alle goede intenties ten spijt: de provincie Limburg blijkt ons inziens geen lering te trekken uit de vele integriteitskwesties van de afgelopen jaren en de kwalitatief zeer variërende onderzoeken waarbij waarheidsvinding niet als uitgangspunt werd gehanteerd.

Terugblik: integriteitskwesties in het openbaar bestuur van Limburg

Er zijn in de afgelopen jaren meerdere affaires geweest op het vlak van integriteit die ingrijpende consequenties hadden op bestuurlijk niveau, zoals het aftreden van college van Gedeputeerde Staten en vertrek van de Commissaris van de Koning. Die leidde tot een oproep van de waarnemend Commissaris van de Koning aan burgers om integriteitschendingen in het openbaar bestuur in Limburg te melden. Die meldingen zijn, ook naar het oordeel van uw Staten niet of zeer gebrekkig onderzocht. De rapportage van de commissie Visser leverde forse kritiek op vanuit de Staten en wetenschap o.a. hoogleraar lokaal en regionaal bestuur Klaartje Peters (De Limburger 9 februari 2022: ‘Hoe ze tot hun conclusie zijn gekomen is volstrekt onduidelijk. We kunnen niet controleren welke meldingen wel en welke niet nader zijn onderzocht. ……Het is een slecht rapport’).

Dit leidde tot een motie om melders de gelegenheid te bieden een hernieuwde melding in te dienen en dat deze meldingen wel serieus zouden worden onderzocht. De Commissaris van de Koning verplicht-te zich persoonlijk daartoe. Zeer helaas blijken de intenties en toezeggingen niet of zeer gebrekkig te zijn nagekomen. Die ervaring neemt alle vertrouwen weg, dat aan een houding van onterecht ‘wegkijken’ met betrekking tot integriteitskwesties in Limburg een einde is gekomen. Dat roept de vraag op of ook de Staten ervoor wensen te kiezen die cultuur van wegkijken te bevestigen. Duidelijk zal zijn, zo blijkt uit de ondertekening van deze brief, dat er geen sprake is van incidenteel verzaken, maar dat er eerder sprake is van bestendigen van een cultuur waarin meldingen op het vlak van integriteit formeel en afstandelijk worden afgedaan. Zolang er geen regels zijn overtreden, was er niets aan de hand, laat staan een reden tot optreden. Was dat niet juist de praktijk waarvan de Staten en de Gouverneur met overtuiging afstand wensten te nemen? Immers, die praktijken hadden tot effect dat er ten aanzien van integriteitsvragen een schrijnend gebrek aan zelfreinigend vermogen was.        

Geen inhoudelijk oordeel, maar slechts formele/procedurele toets  

1. De Gouverneur heeft bewust vermeden zich een inhoudelijk oordeel te vormen over ingediende meldingen en zich beperkt tot een formeel/procedurele toets.
2. Die procedurele toets is bovendien beperkt en gebrekkig geweest.

Wij hebben deze opstelling niet enkel als teleurstellend ervaren maar wij voegen daar twee kritische opmerkingen aan toe.

De eerste is, dat de Gouverneur op 1 april 2022 in de vergadering van de Staten stevige uitspraken heeft gedaan over de zorgvuldigheid waarmee hij meldingen zou gaan onderzoeken en zijn persoonlijke betrokkenheid. Zoals aangegeven, hebben wij die zorgvuldigheid en betrokkenheid niet ervaren. Dat is pijnlijk, juist omdat het om zaken rond integriteit binnen het openbaar bestuur handelt.

Minstens zo ernstig is de benadering om met betrekking tot vragen rond integriteit te volstaan met een toets of de formele stappen zijn doorlopen. Zijn de regels wel nageleefd? De praktijken in Limburg hebben juist aangetoond, dat met die benadering niet mag worden volstaan. Regels bieden aanzienlijke verschuilmogelijkheid. Integriteit is meer dan het volgen van regels. Het gaat ook om de schijn van belangenverstrengeling.

De Gouverneur bevestigt daarmee een benadering, waarin de cultuur van toetsing van integriteitsvragen aan procedurele regels wordt voortgezet. En was dat nu juist niet het klimaat waarin de randjes rond integriteit konden worden opgezocht en overschreden, zonder dat hiertegen werd opgetreden. Praktijken werden impliciet toegestaan, zolang redeneringen en verklaringen konden worden geconstrueerd die laakbare praktijken van een formeel passend jasje werden voorzien. Door die praktijken impliciet te bevestigen, is van een cultuur van zelfcorrectie geen sprake.

We kunnen het niet anders zien, dan dat de Provinciale Staten zouden moeten handelen als een Raad van Toezicht en de Gouverneur houden aan wat hij op 1 april 2022 aan de Staten met overtuiging en persoonlijke betrokkenheid heeft toegezegd. Zonder interventie, hoe die er ook uitziet, zijn we in Limburg weer een illusie armer geworden, en dat op het vlak van integriteit. Natuurlijk heeft u als Staten de bevoegdheid om eveneens de geschetste afstandelijke en formele positie in te nemen met betrekking tot vragen op het vlak van integriteit. Wij vragen u met nadruk dat dan ook uit te spreken en niet langer het beeld in de lucht te houden, dat voortaan met betrekking tot integriteitsvragen in onze Provincie een andere wind waait. Dan zou niet-integer worden omgegaan met integriteitsvragen.

Het klinkt hard maar onze ervaringen zijn niet anders dan dat de Gouverneur onze meldingen inhoudelijk niet heeft laten onderzoeken en dat hij kennelijk meer waarde hecht aan onderhouden van goede contacten met gemeentebesturen en onze meldingen in de doofpot stopt. Dat er gesprekken zijn gevoerd met ons als melders is waar, maar daar is het bij gebleven. Wij hebben het gevoel dat de gesprekken zijn gevoerd om de indruk te wekken dat melders serieus worden genomen. Op zijn minst had in alle gevallen via een Quick Scan het meest saillante onderdeel van een melding inhoudelijk onderzocht moeten worden. Door zelfs dit niet te doen verliezen wij vertrouwen in de Gouverneur.

Betekenis meta-analyse Zuidelijke Rekenkamer

We willen niet alleen kritiek (mee)geven in deze brief en zijn verheugd door de recente meta-analyse van de Zuidelijke Rekenkamer die vijf integriteitsrapporten met bestuurskundige en morele bril heeft doorgelicht. De aanbevelingen van de Zuidelijke Rekenkamer tonen aan dat onze kritiekpunten hout snijden. Een integriteitsbureau juichen wij toe, maar een integriteitsbureau mag geen bureaucratisch instituut worden zonder degelijke ervaringskennis en behoort ons inziens te gaan werken volgens de aanbevelingen van de Zuidelijke Rekenkamer. Het kaf dient van het koren gescheiden te worden: oneigenlijke meldingen behoren niet behandeld te worden. Ook die kanttekening maken wij.   Wanneer de aanbevelingen van de Zuidelijke Rekenkamer worden overgenomen en daadwerkelijk in de praktijk worden gebracht zal dat veel leerervaringen- en effecten opleveren en zal dat het vertrouwen van burgers en organisaties in een integere overheid in Limburg enorm bevorderen. Van de door de Gouverneur toegepaste werkwijze nemen wij evenwel – zie onze opmerkingen – afstand.

Graag zouden wij deze brief in de eerstvolgende vergadering van Provinciale Staten na vakanties middels het spreekrecht willen toelichten. Het gaat ons allen om het algemeen belang c.q. dat in het openbaar bestuur (provincie, gemeenten en waterschap) het integriteitsbeleid echt serieus wordt genomen, klachten en meldingen onafhankelijk en deskundig worden onderzocht en dat een louter formele benadering zonder toets aan moraliteit geen recht doet aan de feiten.

Deze brief sturen wij in afschrift aan de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Vaste Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken van de Tweede Kamer.

Met vriendelijke groet,

Melder gemeente Horst aan de Maas

Melder 1 gemeente Leudal

Melder 2 gemeente Leudal

Melder 3 gemeente Leudal

Melder 1 gemeente Nederweert

Melder 2 gemeente Nederweert

Melder 1 gemeente Venlo / provincie Limburg

Melder 2 gemeente Venlo / provincie Limburg

Noot: Namen en contactgegevens zijn bij het meldpunt bestuurscultuur en VT bekend.

Aan: Provinciale Staten van Limburg

Datum: 28 augustus 2023

Onderwerp: reactie n.a.v. GS-antwoorden op Statenvragen

Geachte (leden van) Provinciale Staten,

Mede namens melders die zich bij brief van 29 juni 2023 tot uw Staten hebben gewend naar aanleiding van afhandelbrieven van de Commissaris van de Koning van meldingen bij het meldpunt bestuurscultuur en de recente antwoorden van Gedeputeerde Staten op Statenvragen van de fracties Groen Links en Partij voor de Dieren, wend ik me tot u.

Opmerkingen vooraf
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat voor integriteitsonderzoeken vier belangrijke eisen gelden: een normenkader, feitenrelaas, analyse en conclusies. In onze brief van 29 juni 2023 hebben wij benoemd dat wij als melders na het doen van onze melding en in gesprekken geen enkel inzicht hebben gekregen hoe het meldpunt te werk is gegaan.
Een basisprincipe bij onderzoek is validiteit: validiteit heeft betrekking op de vraag of gemeten is wat je beoogt te meten. Als iemand of een organisatie van integriteitschending wordt beschuldigd moet een integriteitsonderzoek vaststellen of inderdaad van een integriteitschending sprake is.
Een ander basisprincipe gaat over de vraag of de onderzoekers het onderzoek onafhankelijk hebben kunnen uitvoeren, of de onderzoeksmethode navolgbaar is en of het onderzoek zodanig is uitgevoerd en gerapporteerd dat een tweede onderzoeker, die op dezelfde wijze te werk gaat, ook tot dezelfde uitkomsten zou komen (M. de Vries, 2023, pagina 55).

Reactie op antwoord van Gedeputeerde Staten op vraag 1
Het is juist dat met alle melders persoonlijk contact is gelegd door het meldpunt. Melders hebben dit zeer op prijs gesteld, omdat ze voor het eerst het gevoel hadden serieus te worden genomen en ook het gevoel hadden dat iets gedaan zou worden aan datgene wat hun inziens niet integer is.
Er heeft echter geen inhoudelijk onderzoek plaatsgevonden in die zin dat voor melders niets op schrift is gezet of er wel of niet sprake is van integriteitschendingen.
Wel is in mails of gespreksverslagen vastgelegd waar melders tegen aanliepen. Het betreft met name ook de door de meeste melders als (zeer) bot ervaren manier van (non)communiceren door gemeen-ten met melders. Twee melders hebben om hun moverende redenen aangegeven dat ze niet wilden dat hun namen vermeld werden aan het eind van de brief. Hun namen zijn bekend bij het meldpunt.
Een persoon heeft inderdaad geen melding gedaan doch heeft een brief gestuurd naar de provincie waarin hij vermeldde eens te zijn met de inhoud en strekking van de collectieve brief 29 juni 2023.

Reactie op antwoord van Gedeputeerde Staten op vraag 2
Bij melders is, behoudens in één geval, geen enkel schriftelijk stuk bekend waaruit blijkt dat er daadwerkelijk is getoetst aan rechtmatigheid c.q. juridische aspecten en communicatieve aspecten. Wel is in mails of gespreksverslagen vastgelegd dat melders stuitten op een muur van bestuurlijke onwil bij de betreffende gemeente en een fundamenteel gebrek aan invoelingsvermogen en oplossingshouding. De vermelding dat de bevoegdheden van de Commissaris in gemeentelijke integriteitskwesties beperkt zijn, mag dan zo zijn doch roept de vraag op waarom de provincie niet vroegtijdig voor melders en de Staten op schrift heeft gezet hoever diens wettelijke bevoegdheden reiken. Met andere woorden: heeft de Commissaris wettelijk de bevoegdheid om bij een gemeente in te grijpen als uit toets van een melding onmiskenbaar blijkt dat van een integriteitschending sprake is?
Indien dat antwoord negatief was geweest en dit vroegtijdig was gecommuniceerd met melders dan hadden wellicht alle melders of het merendeel van hen afgezien van het doen van een melding. De recente wijziging van de Provinciewet heeft daarin geen verandering gebracht.
De conclusie moet zijn dat de uitbreiding van taken en rechten van de Commissaris niet of nauwelijks zal kunnen helpen om de burgemeester beter te positioneren in zijn lastige rol op het terrein van de gemeentelijke integriteit (Munneke, 2020, pagina 61).

Reactie op antwoord van Gedeputeerde Staten op vraag 3
Er is met melders nadrukkelijk niet gecommuniceerd over de methode van onderzoek.
Een onderzoeksprotocol of een soort werkproces hoe het meldpunt gedane meldingen zou gaan beoordelen kennen melders niet. Als dat er wel is hadden melders daar graag inzicht in.
Voor nagenoeg elk onderzoek bij of voor de overheid – bijvoorbeeld een milieuonderzoek, strafrechtelijk onderzoek, integriteitonderzoek – geldt dat de uitkomsten navolgbaar moeten zijn.
Melders missen dat en ervaren dat zij niets verder zijn gekomen na hun melding in 2021.

Reactie op antwoord van Gedeputeerde Staten op vraag 4
Melders herkennen zich niet in de constatering dat aanbevelingen van de Zuidelijke Rekenkamer (januari 2023) door de Commissaris zijn gevolgd. De gesprekken met de programmamanager zijn deels een stuk erkenning ervaren doch daar bleef het bij. De Commissaris heeft uiteindelijk keuzes gemaakt. Het toetsen aan moraliteit is in geen enkele casus door de Commissaris gebeurd. Premier Rutte heeft gesprekken gehad met gedupeerden in de toeslagenaffaire. Wat die mensen willen is niet alleen een luisterend oor maar ook een oplossingshouding. Gemeenten hebben daarentegen tijd, macht en middelen om melders juridisch en mentaal uit te schakelen. Melders niet.

Reactie op antwoord van Gedeputeerde Staten op vraag 5
Het zal zeker zo zijn dat naar alle meldingen is gekeken en dat aan dit ‘kijken’ veel tijd is besteed, maar daar is het bij gebleven. Melders missen, zoals gezegd, een normkader, feitenrelaas, analyse en conclusies. Nogmaals: de Commissaris had vroegtijdig naar Provinciale Staten en melders kunnen en moeten communiceren hoever zijn wettelijke bevoegdheden reiken.
Nu is er vooral door melders enorm veel tijd gestoken in het opstellen van hun melding, gesprekken met vertrouwenspersonen of adviseurs en meldpunt, maar de facto zijn melders niets verder gekomen en heeft het vertrouwen in de provinciale overheid een enorme extra deuk opgelopen.

Reactie op antwoorden van Gedeputeerde Staten op vraag 6, 7 en 8
Los van individuele casuïstiek stellen melders op prijs dat de brief van 29 juni 2023 en deze brief op de agenda wordt gezet van de eerstvolgende openbare vergadering van Provinciale Staten en dat ondergetekende namens melders dan gebruik kan maken van het spreekrecht.
Dat Gedeputeerde Staten (GS) niet bereid is om de wijze van behandeling van meldingen te laten toetsen door bijvoorbeeld de Zuidelijke Rekenkamer betreuren melders zeer. Er wordt zo niets geleerd. Melders en toekomstige melders verliezen zo vertrouwen in een integere overheid en worden monddood gemaakt. Melders bepleiten dat Provinciale Staten besluiten dat een staatsrechtgeleerde wordt verzocht of opdracht krijgt om te onderzoeken:

1. Hebben de Commissaris en/of GS wettelijke bevoegdheden om in te grijpen in gemeentelijke integriteitskwestie waarbij de burgemeester van een gemeente niet kan of wil ingrijpen ondanks diens taak op grond van art. 170, lid 1, sub e en lid 2, van de Gemeentewet?
2. Zo neen, waar kunnen burgers of organisaties dan terecht indien ook gemeenteraden in voorkomende gevallen niet (willen) besluiten tot een integriteitonderzoek?
3. Wat kan een integriteitsbureau voor alle gemeenten, provincie en waterschap, zoals de Zuidelijke Rekenkamer dat bepleitte in de aanbevelingen, in dit verband betekenen?

Tot slot
Melders kunnen niet anders vaststellen dan dat de Commissaris het kennelijk niet tot zijn taak rekende zich inhoudelijk een beeld te vormen van de feiten maar zich heeft beperkt tot een formele en grove toets op het gevoerde proces. Wanneer in een gemeente zaken te makkelijk en mogelijk met verwaarlozing van belangrijke feiten tot de conclusie hebben geleid dat er niets aan de hand is, is dat door de Commissaris niet eens onderzocht.
Dat is heel anders dan het krachtige beeld van persoonlijke bemoeienis dat hij op 1 april 2022 heeft gevestigd tegenover uw Staten en sindsdien in media meermaals uitdraagt.
De handelwijze van de Commissaris is toedekkend en eerder een uitnodiging tot voortzetting van praktijken die op gespannen voet staan met integriteit, dan dat de betekenis van integriteit is gesteld. Die afstandelijke houding staat haaks op verwachtingen die zijn gewekt en wordt door melders eerder ervaren als een bevestiging van de bestaande situatie dan die onderwerp van discussie wordt.

Hoogachtend,

Namens melders,
Melder gemeente Nederweert

Noot: Namen en contactgegevens zijn bij de provincie Limburg en VT bekend.

We kijken nog een keer naar het rapport van Prof. Dr. J.H.J. (Hans) van den Heuvel uit 2007. In het rapport wordt buiten een analyse van de gemeentelijke organisatie ook helder aangegeven wat juist de instrumenten zijn om Integriteit binnen de gemeente Venlo te borgen. Immers, als integriteitsbeleid niet wordt uitgevoerd en er niet op wordt gehandhaafd heb je aan alle goede intenties, rapporten, wetten en regelgeving niets. Dat zagen we al bij de casus Hubert Bruls, kort na het verschijnen van het rapport. ‘U kunt wel zeggen dat dat zo moet en hoort, maar…’

Prof. Dr. Hans van de Heuvel geeft een vrij accurate opsomming van integriteitsmaatregelen en instrumenten die – ook toen al – voorhanden zijn. Daar is buiten wat aanpassingen weinig in veranderd.

Citaat Prof. Dr. Hans van de Heuvel:
‘In het onderzoek staat om praktische redenen de ambtelijke organisatie centraal, al gelden veel voorschriften in en voor de ambtelijke dienst vanzelfsprekend ook voor bestuurders. Om tot een volledig beeld te komen, wordt daarom ook ingegaan op integriteitsmaatregelen voor het college van b&w en op instrumenten die de integriteit van de gemeenteraad (kunnen) waarborgen, want eigenlijk moet er in de praktijk geen onderscheid worden gemaakt tussen integriteitsbeleid voor politici, bestuurders en ambtenaren, dit alles vanuit de gedachte dat slechts een sluitend (samenhangend en geïntegreerd) integriteitsbeleid effectief is en omdat de onkreukbaarheid en geloofwaardigheid van de overheid zich niet tot ambtenaren beperken.’

Prof. Dr. Hans van den Heuvel onderscheid drie sectoren waar integriteitsinstrumenten zich op kunnen richten:

• Structuur van de organisatie
• Organisatiecultuur
• Personeelsbeleid

Daaruit volgen vele gedetailleerde aanbevelingen die vandaag de dag niet zouden misstaan, ook niet na de talloze grootschalige onderzoeken naar misstanden bij de gemeente Venlo, waar met de conclusies tot op heden weer weinig tot niets mee is gedaan. Let wel, het rapport is inmiddels van 15 jaar geleden. ‘U kunt dat wel vinden, maar...’

In het door de juridisch controller opgestelde jaarverslag 2009 (juni 2010) worden de instrumenten die Hans van den Heuvel in zijn rapport uit 2007 benoemde ook weer opgesomd. De juridisch controller is trouwens tot op heden dezelfde persoon en schuift sinds september 2021 ook wekelijks aan bij B&W als bestuurssecretaris.

Gedragsregels / instrumenten
Het merendeel van de (ambtelijke) regels op het gebied van integriteit zijn opgenomen in de Arbeidsvoorwaardenregeling (AGV). Het betreffen dan de volgende regels omtrent:

- de ambtseed
- gebruik van gemeentelijke goederen/ eigendommen
- nevenwerkzaamheden/ nevenfuncties/ financiële belangen
- het aanvaarden van relatiegeschenken en uitnodigingen
- onkostenvergoeding
- vertrouwenspersonen integriteit
- klokkenluiders
- de handelwijze bij het vermoeden van ambtsmisdrijven
- privacyreglement email- en internetgebruik

Bestuurlijk gelden voor het college van burgemeester en wethouders alsmede voor de gemeenteraad ieder een gedragscode.

Het lijken voldoende instrumenten om integriteit te borgen, maar je moet ze natuurlijk wel inzetten. Een verkokerde, naar binnen gerichte bestuurscultuur stelt op termijn andere belangen voorop. Personen die te lang dezelfde functie uitoefenen, niet gecorrigeerd worden (conform gedragsregels/instrumenten), ingehuurde jaknikkers, uit eigen netwerken verzamelde medewerkers. Het gevolg is een stramien van machtsuitoefening, waarbij de bescherming van enkelen, het groepsdenken en het behoud daarvan boven het algemeen belang komt te staan. ‘Wij doen dat zo, omdat wij gewend zijn dat zo te doen…’

Vermoeden van een misstand
Begripsbepaling conform de Arbeidsvoorwaarden van de gemeente Venlo: Een op redelijke gronden gebaseerd vermoeden met betrekking tot de gemeentelijke organisatie waar de medewerker werkzaam is omtrent:

• een strafbaar feit;
• een schending van regelgeving of beleidsregels;
• het misleiden van justitie;
• een gevaar voor de volksgezondheid, de veiligheid of het milieu, of;
• het bewust achterhouden van informatie over deze feiten;

Citaat Prof. Dr. Hans van de Heuvel:
‘De relatie tussen ambtenaar en bestuurder kan een bron van dilemma´s zijn door de tegenstelling tussen professionele waarden en bestuurlijk-politieke aansturing, de spanning tussen ambtelijke loyaliteit aan de bestuurder versus de eigen vakmatige professionaliteit en die tegenover de medewerkers. Zo kunnen vragen of opdrachten van een wethouder bij een ambtenaar tot moeilijke afwegingen leiden in relatie tot de eigen professie en integriteit of de gemeentelijke belangen in hun totaliteit.’

Prof. Dr. Hans van de Heuvel zegt hier iets heel opmerkelijks, je leest er bijna overheen. ‘Zo kunnen vragen of opdrachten van een wethouder bij een ambtenaar tot moeilijke afwegingen leiden…’

Opdrachten (dwingend), niet alleen van wethouders, maar ook van burgemeester en ambtelijk leidinggevenden. Wat bedoelt hij daar precies mee? De relatie leidinggevende en afhankelijke, ondergeschikte ambtenaar waarvan verwacht wordt dat hij loyaal is, kan onder hoogspanning komen te staan als van hem of haar iets wordt verlangd dat tegen de ambtseed, de AGV, en alle andere normen en waarden ingaat. Loyaal zijn (aan een persoon of organisatie) is namelijk zeer zeker niet hetzelfde als integer zijn. Het handelen van de ambtenaar is ook altijd een individuele verantwoordelijkheid.

Laten we eens kijken wat zo’n opdracht van een leidinggevende aan een ondergeschikte ambtenaar kan inhouden. Bijvoorbeeld het – geregeld – achterhouden en vernietigen van documenten. Het onder druk zetten van een ambtenaar om wel of niet iets te doen, is een ambtsmisdrijf en is strafbaar. Het is waarschijnlijk het meest voorkomende ambtsmisdrijf. Zo hou je namelijk middels angstcultuur de controle in stand. En controle op het ambtelijk apparaat is een voorwaarde om persoonlijke en (partij)politieke zaken die aan het algemeen belang ondergeschikt behoren te zijn, voor elkaar te krijgen. Welke ambtenaar wil afgebrand worden als hij dwarsligt? Tegenspraak? Papier en werkelijkheid. Integriteit begint precies daar: de onderlinge verhoudingen en de ruimte elkaar daarover aan te spreken, zonder daarop te worden afgerekend.

Ambtsmisdrijven
Artikel 361 - De ambtenaar of een ander met enige openbare dienst voortdurend of tijdelijk belast persoon, die opzettelijk zaken bestemd om voor de bevoegde macht tot overtuiging of bewijs te dienen, akten, bescheiden of registers, welke hij in zijn bediening onder zich heeft verduistert, vernielt, beschadigt of onbruikbaar maakt, of toelaat dat zij door een ander worden weggemaakt, vernield, beschadigd of onbruikbaar gemaakt, of die ander daarbij als medeplichtige ter zijde staat, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren en zes maanden of geldboete van de vijfde categorie.

Artikel 365 - De ambtenaar die door misbruik van gezag iemand dwingt iets te doen, niet te doen of te dulden, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren of geldboete van de vierde categorie.

Archivering
In Venlo is men al jaren dossiers of delen van dossiers kwijt als ze conform de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB en sinds 1 mei de WOO) worden opgevraagd, of als ze deel uitmaken van interne en/of externe onderzoeken. Enige verbetering is daar niet in te bespeuren.

Recente voorbeelden:
- De e-mail account van een vertrokken gemeentesecretaris wordt na het tijdig melden bij juridische zaken en in strijd met de wet tijdens lopende juridische procedures gewist. Dit i.v.m. bewijslast en aansprakelijkheid. Beëindiging van de arbeidsovereenkomst van de gemeentesecretaris vindt pas drie en een halve maand na opstappen plaats (zonder tussentijdse werkzaamheden). De gemeentesecretaris krijgt vervolgens de laptop en telefoon gratis mee naar huis (gegevensdragers van documenten die onder bereik van het WOB-verzoek vallen). De procedures lopen dan nog langere tijd door zonder enige transparantie hierover.

- Functioneringsverslagen van een vertrokken gemeentesecretaris verdwijnen uit het analoge personeelsdossier. Toegang tot zo’n dossier is beperkt tot enkele bevoegde personen. Zulke documenten verdwijnen niet vanzelf.

- De persoonlijke harde schijf en e-mail account van een medewerker van de Concernstaf blijkt te zijn ‘opgeschoond’. Tientallen aantoonbare documenten, waaronder correspondentie en gespreksverslagen met 50 (oud)wethouders, (oud)ambtenaren en andere betrokkenen, worden na een Wob-verzoek niet gevonden. De documenten maken deel uit van een grootschalig extern onderzoek inzake gemelde misstanden.

Dat het hierbij niet meer om incidenten gaat mag duidelijk zijn. Dat er elke keer ook geen alarmbellen afgaan en geen maatregelen worden genomen (waarbij het opvalt dat het elke keer veelal dezelfde betrokken ambtenaren zijn dan wel er kennis van hebben) duidt op een veel fundamenteler probleem.

Citaat Prof. Dr. Hans van den Heuvel:
‘In de bedrijfsvoering moet uitdrukkelijk aandacht worden besteed aan het beheersen van de juridische kwaliteit in de zin van rechtmatigheid, procedures, uitkomsten en prestaties, het handhaven van mandaten en bevoegdheden, risicobeheersing, controle van processen en stukken, checklists, standaarden, dossiervorming, functiescheiding, inkoop en aanbesteding. Bovendien is het voor de juridische positie van de gemeente nodig dat er uniforme regels komen over dossiervorming, vooral elektronische dossiervorming voor het opslaan en bewaren van gegevens, alleen al om in procesdossiers alle relevante stukken aanwezig te hebben. Doorslaggevende factoren daarvoor zijn draagvlak in de organisatie en aansturing van bovenaf.’

Beter is het niet te omschrijven. Gezien bovenstaande voorbeelden is er binnen de organisatie al jaren onvoldoende draagvlak voor juridische kwaliteitszorg en is deze ondergeschikt aan de sturing van bovenaf. Wie, wat, waarom. ‘U gaat daar niet over. Dat gaat alleen ons wat aan…’

Integriteitsfunctionaris / adviseur Integriteit
Bij de gemeente Venlo wordt al jarenlang gesproken over het aanstellen van een Integriteitsfunctionaris. Dat is opmerkelijk, aangezien er vanuit hun functie drie personen verantwoordelijk zijn voor Integriteit binnen de organisatie: de burgemeester (portefeuillehouder Integriteit), de kabinetschef (bestuurlijke Integriteit) en de juridisch controller (ambtelijke Integriteit). En dan is er nog de Commissie Integriteit die dit dient te bevorderen, bestaande uit: de burgemeester, de gemeentesecretaris, de directeur organisatieontwikkeling, de kabinetschef en de juridisch controller. Enkele zelfde personen maakten en maken ook weer deel van uit van de provinciale Stuur- en Werkgroep Integriteit Limburg.

Blijkbaar zijn de personen die voor integriteit behoren te staan al jarenlang niet in staat integriteit binnen de organisatie te borgen en te bewaken. Duidt dat op incompetentie? Of zou de oorzaak daarvan niet gewoon bij de personen zelf liggen? Burgemeester Scholten verklaarde eerder zelf geen sjoege te hebben van integriteit.

Tegen burgemeester Scholten en de juridisch controller werd in 2019 aangifte gedaan vanwege meerdere ambtsmisdrijven. Ambtsmisdrijven trouwens waarbij het college geen enkele sanctie op- of verantwoording over aflegde. De aangifte werd door de burgemeester ook niet gemeld aan de raad. De juridisch controller en juridisch adviseurs kregen meerdere klachten tegen zich ingediend, van meerdere personen. De huidige gemeentesecretaris komt in meerdere dossiers voor waar hij eerder als wethouder verantwoordelijk voor was.

Vacature
Eind 2020 wordt de vacature Integriteitsfunctionaris uitgezet voor 28 uur (solliciteer t/m 25-10-2020). De vacature wordt niet één keer (solliciteer t/m 3-1-2021) maar zelfs twee keer verlengd (sluitingsdatum 17 maart 2021). De opdracht zou middels detachering van 1 april t/m 1 oktober 2021 lopen.



De Integriteitsfunctionaris zou bij het team P&O worden geplaatst, daar waar ook de adviseur Arbeidsvoorwaarden en Rechtspositie onder valt, degene die juist moet toezien op het functioneren van medewerkers en het bijhouden van personeelsdossiers (!). D.w.z. ook zaken m.b.t. plichtsverzuim die kunnen leiden tot strafontslag.

De functie wordt echter niet ingevuld. En niet omdat er wellicht geen geschikte kandidaten zouden zijn, maar omdat er op directieniveau gekibbel is over de invulling van die functie.


Eind 2021 wordt weer een vacature uitgezet. Nu voor een fulltime (36 uur) Adviseur Integriteit, weer geplaatst bij het team P&O (solliciteer t/m 9-1-2022).

De vacature wordt weer niet één keer (solliciteer t/m 21-2-2022) maar twee keer via de Juridische Banenbank verlengd (geplaatst 7 februari 2022, sluit t/m 8 april 2022).

Zo ben je dus bijna twee jaar verder, zonder enige vooruitgang. Het is een beproefde ambtelijke, bestuurlijke en politieke tactiek: in eerste instantie zolang mogelijk negeren, ontwijken, van mening verschillen, prioriteiten stellen (Integriteit is dat dus bij de gemeente Venlo niet) en vervolgens procedures zoveel mogelijk verlengen (juridiseren). Want stel je voor dat je als college of directie zelf op de vingers wordt getikt door de adviseur Integriteit, of erger. ‘U kunt wel zeggen dat dat zo is, maar dat zien wij toch anders (en willen we eigenlijk ook niet)…’

Bestuurscultuur
Het rapport ‘Engelen bestaan niet’ – De Limburgse bestuurscultuur onderzocht’, werd 28 januari 2022 gepresenteerd en leverde een summiere inkijk wat de gemeente Venlo betreft. Onderzoekers Drs. Arno Visser, Drs. Prof. Dr. Paul Frissen en Mr. Kitty Nooy werden bij hun onderzoek ondersteund door bureau Berenschot.

Op het rapport kwam vrijwel onmiddellijk veel inhoudelijke en fundamentele kritiek, o.a. van deskundigen Klaartje Peters (voorzitter van de Venlose rekenkamer), Hans van den Heuvel (inderdaad van het rapport uit 2007) en hoogleraar staatsrecht Paul Bovend'Eert. De commissie-Visser leverde een ‘slecht en schadelijk rapport’, meldde NRC. Klaartje Peters noemde het bij L1 ‘beneden alle peil.’

De eerder door de provincie Limburg ingehuurde Wim Derksen gaf een inkijk hoe het in de praktijk eraan toegaat. Voor ervaringsdeskundigen niets nieuws.

Het rapport van Visser c.s. werd in de Statenvergadering van 1 april besproken en ter kennisgeving aangenomen. Het kon bij publicatie eigenlijk al gelijk de prullenbak in. Een mislukte afleidings- en witwasoperatie. Gouverneur Roemer stelde daarop een nieuw meldpunt in, aangezien er geen recht was gedaan aan de melders en er inhoudelijk geen enkel inzicht was en werd gegeven. Zo ben je wel weer een jaar – en een paar ton lichter – verder.

Van de in totaal 286 meldingen – afkomstig van 144 melders, de commissie ging met slechts 21 melders, veelal ambtenaren, in gesprek – heeft 12% betrekking op de gemeente Venlo. Met de gemeenten Bergen, Eijsden-Margraten en Venray is Venlo daarmee uitschieter. Is dit opgepikt door het college? Door de raad? Door de lokale waakhonden van de democratie? Wil in Venlo iemand überhaupt wel weten wat er is gemeld?

Waarom heeft de gemeente Venlo eigenlijk zelf geen meldpunt waar burgers terecht kunnen en meldingen professioneel en volledig onafhankelijk extern zonder aanzien des persoons worden onderzocht? Dat er in Venlo uit eigen beweging geen kritische vragen over worden gesteld en er geen debat plaatsvindt is tekenend.

'Oude’ en ‘nieuwe’ bestuurscultuur. Maar daar gaat het natuurlijk niet om. Het gaat simpelweg om behoorlijk bestuur zoals in de algemene beginselen (ABBB) beschreven. Basis. Grondhouding. Aansturing.

Over bestuurscultuur is het vanuit het Venlose college doodstil. In het vorige week gepresenteerde Coalitieakkoord staat geen enkele keer bestuurscultuur, integriteit of transparantie vermeld. Was er in het Coalitieakkoord 2018 nog sprake van Transparantie en Herstel in verloren gegaan vertrouwen, zijn die nu geschrapt. Integriteit komt net zoals in 2018 niet voor. In die zin is Venlo wel consistent.

De raad probeert het nog enigszins. Na de zomer is op 9 en 10 september een heisessie Bestuurscultuur gepland. Hopelijk realiseert de raad zich daar dan ook dat ze op dat punt ook het college dienen te controleren en portefeuillehouders zich dienen te verantwoorden.

Coalitieakkoord 2022
Samen verder bouwen aan een gezond Venlo! Is de titel van het nieuwe Coalitieakkoord van EENLokaal, CDA, PvdA en GroenLinks. Opvallend is de terugkeer van het CDA, na alle integriteitskwesties in het Limburgse met daarin een hoofdrol weggelegd voor Venlonaar Ger Koopmans. Oud-buurman en protegé van hem uit Schandelo, Tom Verhaegh, wordt nu wethouder.

En PvdA’er Erwin Boom kan als oud-adviseur van Jos van Rey binnenkort zijn voormalige baas met alle egards in Venlo ontvangen. Misschien een idee om – zoals in 2007 met destijds wethouder Mark Verheijen – weer een uitwisseling te organiseren? Naar verluidt kunnen Boom en Van Rey het nog steeds goed met elkaar vinden.


Het feit dat burgemeester Scholten binnen het nieuwe college ook Juridische Zaken in portefeuille krijgt, is vragen om een voortzetting van de afgelopen jaren. Dat geen enkele wethouder ter discussie stelt of de clustering van Archiefwet, Integriteit en JZ (WOB/WOO) wel zo’n goed idee is gezien de persoonlijke betrokkenheid van de portefeuillehouder in talloze dossiers waar juist integriteitskwesties spelen, en de rechtbank al talloze keren heeft uitgesproken dat er m.b.t. de juridische kwaliteitszorg inzake de WOB/WOO weinig deugt, duidt erop dat lef, kritisch en lerend vermogen geheel ontbreken.

Kan Prof. Dr. Hans van den Heuvel nog eens voor een gedegen analyse en dit keer dwingende aanbevelingen worden ingeschakeld, met als opdracht wat er sinds 2007 qua integriteitsbeleid is gebeurd? Dan mag hij natuurlijk niet alle klachten, meldingen, onderzoeken, conclusies en verantwoordelijkheden i.r.t. de gedragsregels/instrumenten buiten beschouwing laten. Zonder aanzien des persoons.

Op 23 juni jl. werd het nieuwe college van GS geïnstalleerd. Dat college slingerde met de titel van het coalitieakkoord gelijk de eerste leugen de wereld in: Elke Limburger telt. Wie het ook bedacht heeft, het getuigt van een ongekend cynisme, gezien de samenstelling en achtergronden van dit college, ondersteunt door topambtenaren die parallel daaraan op dezelfde voet verder gaan als ze onder Theo Bovens en Ger Koopmans al deden. Beeldvorming als vanouds. Tegengestelde praktijk idem dito.

De Venlose inbreng in het nieuwe college is in verhouding tot de rest van Limburg onevenredig groot. Drie van zes gedeputeerden komen uit Venlo. Léon Faassen (BBB), Jasper Kuntzelaers (PvdA) en Stephan Satijn (VVD). Stephan Satijn is de enige die ook deel uitmaakte van het vorige college.

Meerdere Limburgers (met name in Venlo) vragen zich sinds zijn benoeming in 2021 af hoe Stephan Satijn in hemelsnaam daar heeft kunnen belanden, aangezien allang bekend is dat hij op zijn zachts gezegd een meer dan twijfelachtige reputatie heeft en aantoonbaar betrokken is geweest bij dossiers waar hij in Maastricht ook tegenaan loopt. Of hij die ook allemaal onder de aandacht heeft gebracht van de screeningscommissie valt nog te bezien. In elk geval is gezien de opstelling van het meldpunt bestuurscultuur wel al duidelijk dat hij in bescherming wordt genomen door topambtenaren en een Gouverneur die juist zouden moeten zorgen voor meer transparantie en integer handelen.

Stephan Satijn, van 2011 t/m 2018 wethouder in Venlo en sinds 2021 gedeputeerde (Economie, Financiën en Bedrijfsvoering, Public affairs). Daartussen had hij diverse baantjes, waaronder interim-voorzitter van de Economic Development Board, waar hij als wethouder in Venlo van 2016 t/m 2018 ook al lid van was. De Economic Development Board werd eind 2022 in een nieuwe stichting gegoten: Economic Development Board Crossroads Limburg. Stephan Satijn laat zich er graag mee zien. Verder was hij o.a. Muntmeester bij de Koninklijke Nederlandse Munt, lid van de RvC van het MECC, en voorzitter RvC van het StartersCentrum Limburg. Maar laten we even terugblikken op zijn Venlose periode.

Taxi
Satijn kwam in 2015 in opspraak vanwege het teveel gebruikmaken van taxi’s binnen de gemeente waarbij de kosten die gemaakt werden t.b.v. privégebruik ook nog eens bij de gemeente in rekening werden gebracht. Na een interne controle moest hij 1000 euro terugbetalen over een periode van 4 maanden in 2013 en 2014. Het werd landelijk nieuws maar liep uiteindelijk met een sisser af.

In een artikel van De Limburger van 28 juli 2018 werd opgeworpen dat de rel om de taxi’s enkel te maken had met ‘verkeerde beeldvorming waar hij slachtoffer van was’ en zijn privé leven (echtscheiding) in die periode ‘onderwerp van menig roddel was.’

Groep Heylen
Op 13 september 2017 werd bekend gemaakt dat Stephan Satijn naast zijn wethouderschap tot bezoldigd Muntmeester bij de Koninklijke Munt was benoemd. Eigenaar van de Koninklijke Munt was en is de Groep Heylen uit België. Stephan Satijn had kort voor de benoeming aangegeven na de verkiezingen van 2018 niet terug te willen keren als wethouder. GroenLinks stelde op 25 september 2017 vragen aan het college van B&W i.v.m. (schijn van) belangenverstrengeling, aangezien de Groep Heylen een zakenpartner was van de gemeente Venlo met als portefeuillehouder Stephan Satijn.

In maart 2015 werd vanuit de portefeuille van Stephan Satijn een RIB (2015/25) opgesteld met de aankondiging dat de Groep Heylen op Trade Port Noord een Logistic Campus van 140.000 m2 zou gaan bouwen. Het terrein werd door de provincie Limburg aangekocht onder verantwoordelijkheid van oud-wethouder van Venlo en destijds gedeputeerde Twan Beurskens (VVD). Het perceel werd vervolgens door de provincie in erfpacht gegeven aan de Groep Heylen.

In 2017 werd door de provincie Limburg een tweede perceel in Venlo aangekocht: het voormalige DSM-Andeno. Dit keer ruim 10 hectare. Kosten: € 12 miljoen. Op dit perceel zou de Groep Heylen in opdracht een distributiecentrum bouwen en dat vervolgens verhuren aan Broekman Logistics. Zowel Twan Beurskens als Stephan Satijn voerden het woord. De aankondiging van deze tweede koop en uitvoering door de Groep Heylen vond enkele weken voor bekendmaking van de bezoldigde nevenfunctie als muntmeester plaats. Bij het startsein van de officiële bouw, op 28 maart 2018, gaven beide bestuurders acte de présence.

Op de vragen van GroenLinks gaf het college in de persoon van burgemeester Antoin Scholten al een dag later antwoord. Antoin Scholten vond het vooral positief dat een vertrekkend wethouder zich (vooruitlopend) oriënteerde op zijn toekomst. Daarbij vond hij het ook nog eens een eervolle functie. Volgens Scholten zou Satijn zo’n 8 dagdelen per jaar kwijt zijn aan zijn nevenfunctie en voorzag geen enkel probleem in combinatie met zijn wethouderschap. GroenLinks haalde nog als noot de vers in het geheugen liggende raadssessie aan n.a.v. het integriteitsonderzoek naar Martin Camp (VVD):


Antwoorden college van B&W d.d. 26 september 2017:


Gezien het tijdsverloop is het echter meer dan aannemelijk dat de tweede transactie met de Groep Heylen en het aangaan van de functie Muntmeester zich hebben gekruist. Hoe dit laatste in zijn werk is gegaan en wanneer en van wie het initiatief kwam blijft onbekend. Ook wanneer Stephan Satijn dit binnen het college van B&W heeft gemeld. Daarbij, de schijn van belangenverstrengeling werd wel degelijk gewekt. Want waarom wachtte Satijn niet tot ná zijn wethouderschap? Die vraag werd niet gesteld, en kwam dus ook geen antwoord op.

Klokkenluider
Begin 2016 werd er bij de gemeente Venlo onder de Regeling melding vermoeden misstand (klokkenluidersregeling) intern een melding gedaan betreffende Stephan Satijn. De klokkenluider is ingehuurd via deatcheringsbureau Driessen. Onder de regeling melding vermoeden misstand zijn ook ingehuurde medewerkers beschermd. Ongevraagd ontslag en het niet verlengen van een aanstelling voor bepaalde tijd zijn bijvoorbeeld verboden.

We zullen niet teveel inhoudelijk ingaan op de melding zelf, maar zoveel mogelijk de feiten inzake de omgang met de klokkenluider en de afhandeling van de melding beschrijven, met een directe betrokkenheid van Stephan Satijn. Daarop volgt nog de houding van de provincie Limburg m.b.t. het wederom indienen van die melding door de klokkenluider bij het Meldpunt bestuurscultuur, zowel in 2021 als in 2022. Immers, de melding werd en is nog steeds niet onderzocht. U kunt na het lezen de patronen herkennen waarom meldingen over (vermoede) misstanden altijd zolang blijven liggen en alsmaar dezelfde problemen blijven veroorzaken, en daarbij vaak ook nog alleen maar groter worden.

Melding
Op 31 maart 2016 deed een klokkenluider bij de gemeente Venlo melding van een vermoede misstand m.b.t. Stephan Satijn. Die melding werd in aanwezigheid van de juridisch controller van de gemeente Venlo en twee ingehuurde onderzoekers van EY mondeling uit de doeken gedaan. Zowel de juridisch controller als één onderzoeker van EY maakten daarbij handgeschreven aantekeningen, aangezien het gesprek op verzoek van de klokkenluider niet werd opgenomen. Het betrof immers een zittende wethouder, en de kans was groot dat die melding nadelig zou kunnen uitpakken voor de klokkenluider, ongeacht de schriftelijk toegezegde rechtsbescherming door de gemeente Venlo.

In het kort ging de melding over het bevoordelen van (vrouwelijke) personen uit de kennissenkring van Stephan Satijn, met opdrachten en subsidies uit de portefeuille van Stephan Satijn. Bij de inhuur van een coach werd zelfs provinciale subsidie gebruikt die daarvoor niet bedoeld was, en ook helemaal niet tot zijn portefeuille behoorde.

De melding over Stephan Satijn was onderdeel van het veel grotere dossier Q4 en werd uiteindelijk niet onderzocht, zoals vele andere zaken. Wat de juridisch controller en de onderzoekers van EY echter exact hadden gedaan om de melding wel of niet te toetsen bleef onduidelijk. Wel werd door de klokkenluider per e-mail en in een gesprek nog een paar keer de ‘dubieuze’ inhuur van de coach onder de aandacht van zowel de ambtelijke controllers als de onderzoekers van EY gebracht. Tevergeefs.

De klokkenluider kreeg al snel te maken met het onder druk zetten door leidinggevenden om vooral geen informatie meer te delen met de onderzoekers en geen signalen meer af te geven m.b.t. het lopende, door directie en collegeleden beïnvloede onderzoek.

Vervolgens werd maandenlang om openheid van zaken verzocht over wie exact verantwoordelijk was voor het onder druk zetten en benadelen. Het college (met wethouder Stephan Satijn) gaf niet thuis, en de verantwoordelijke ambtenaren hielden hun mond. De aanstelling van de gedetacheerde klokkenluider werd uiteindelijk begin 2017 voortijdig beëindigd op ‘bedrijfseconomische gronden.’ Die grond bleek bedrog. De gemeente Venlo betaalde 3 maanden lang alle kosten voor de thuiszittende klokkenluider aan detacheringsbureau Driessen, tot het einde van zijn contract. In de tussentijd werd niet alleen een niet ingewerkte ambtenaar op zijn functie gezet, maar vond er ook nog eens extra inhuur plaats voor opgelopen achterstand en werkzaamheden die de klokkenluider eerder alleen uitvoerde. Tegen driedubbele kosten.

Portefeuillehouder
Stephan Satijn was tijdens het ontslag van de klokkenluider portefeuillehouder van het cluster waar de klokkenluider werkte. Ook de ingehuurde interim-manager en Afdelingshoofd Roel Versleijen (VVD) die beiden de opdracht gaven voor het ontslag en de extra inhuur vielen onder de verantwoordelijkheid van Stephan Satijn. Dat ontslag kwam ook nog eens tijdens het raadsonderzoek Q4 dat was opgestart na twee eerdere onderzoeken n.a.v. de meldingen van een externe melder en de klokkenluider. Stephan Satijn was niet alleen deel van de meldingen, maar was ook verantwoordelijk wethouder zowel voor als tijdens het voortijdige ontslag, het betaald thuiszitten en de volstrekt onnodige kosten voor de extra inhuur.

Raadsvergadering
In de raadsvergadering van 8 juni 2017 werd door de SP-fractievoorzitter Ton Heerschop een opmerking gemaakt over ‘het belachelijk maken van de klokkenluider’ door collegeleden en dat er binnen de organisatie ‘geen veilige omgeving voor klokkenluiders is.’

In een daarop volgende e-mail aan de klokkenluider werd over die uitspraken nadere uitleg gegeven. De fractievoorzitter bleek zijn opmerking te hebben gemaakt n.a.v. een gesprek met burgemeester Antoin Scholten en directeur/secretaris Piet Lucassen, waarin zowel de klokkenluider als zijn motivatie in twijfel werden getrokken. Daarmee werd de aandacht van de misstanden op de klokkenluider verlegd.

E-mail SP-fractievoorzitter Ton Heerschop d.d. 11 juni 2017:

“Dit laat onverlet dat de persoon (…) is weggezet om zo de schade aan de organisatie te beperken. Dat is een ronduit laffe poging om de aandacht af te leiden van het werkelijke probleem.”

“Niet voor niets haalde ik in mijn bijdrage afgelopen week aan dat een organisatie alleen goed kan functioneren als mensen zich er veilig in voelen. Dat was een nadrukkelijke hint richting het optreden van Lucassen. Wat mij betreft is die man niet te handhaven.”

Algemeen directeur/secretaris Piet Lucassen stapte in navolging van twee wethouders en vier dagen ná bovenstaande e-mail per direct op. Met een uitgebreide financiële vertrekregeling én vergezeld van zijn gratis verkregen werklaptop en werktelefoon. Gegevensdragers van documenten waar de klokkenluider i.v.m. zijn ontslag om had verzocht.

Verslag Proces verbaal hoorzitting 24 juli 2017:

Pas in 2019 werd de klokkenluider door het college van B&W in een klachtbehandeling meegedeeld dat de in bovenstaande hoorzitting genoemde e-mails en agenda van directeur/secretaris Piet Lucassen in 2017 waren gewist, lopende twee juridische procedures, met medeweten van Juridische Zaken en het college van B&W, inclusief Stephan Satijn.

Dat niet alleen. Na de hoorzitting van 24 juli 2017, waar nog eens uitdrukkelijk werd gewezen op documenten die dienden te worden verstrekt, werd het besluit op bezwaar niet door het voltallige college in de vergadering van 5 september 2017 genomen, maar in afwijking daarvan een dag later persoonlijk door wethouder Stephan Satijn.

Besluit op bezwaar Wob- en Wbp-verzoek inzake voortijdige beëindiging aanstelling per 1 april 2017, d.d. 6 september 2017:

Aangezien de gemeente Venlo, de provincie Limburg en detacheerder Driessen na het voortijdige ontslag in 2017 aansprakelijk werden gesteld voor alle materiële en immateriële schade, bleef de klokkenluider verzoeken om documenten die de hele gang van zaken bloot moest leggen. Veel documenten waarvan aannemelijk en zelfs aantoonbaar was dat ze er moesten zijn, werden niet verstrekt, of werd over verklaard dat deze niet (meer) bestonden.

Ook over de melding van de klokkenluider over Stephan Satijn werd geen document verstrekt. Wel werd uiteindelijk bevestigd dat in 2016 een melding was gedaan.

Besluit college van B&W op Wob- en AVG-verzoek d.d. 9 oktober 2018:

Stephan Satijn was toen geen wethouder meer. Het nieuwe CDA- en VVD-loze college trad in mei 2018 aan. Het besluit werd echter niet opgenomen in de openbare besluitenlijst van het college, en staat niet in de agenda en de notulen van genoemde datum vermeld. Aanwezig tijdens die vergadering was wethouder Ad Roest die na de provinciale bestuurscrisis in 2021 met Stephan Satijn gedeputeerde werd.

Eerder genoemde handgeschreven notities (dienen te) berusten bij de juridisch controller en EY. De notities, inclusief alle onderliggende documenten, waaronder conceptrapporten en interviewverslagen van het onderzoek Q4, berusten in elk geval sinds 2016 onder de verantwoordelijkheid van het college van B&W bij EY. Het college weigert deze echter sindsdien, ook na een hernieuwd verzoek, te verstrekken, ook al vallen deze onder de Archiefwet, de Wet openbaarheid van bestuur (Wob), en sinds 2022 onder de Wet open overheid (Woo). Beroep werd in juli 2022 ingediend.

In een separate procedure werd de klokkenluider in navolging van het college van B&W ook door een advocaat van AKD erkend als klokkenluider. Echter alleen maar tot zijn ontslag, hoewel de betaling door de gemeente Venlo nog 3 maanden doorliep evenals de (verboden) nadelige gevolgen tot de dag van vandaag.

Proces Verbaal Hoorzitting inzake Wob-verzoek klokkenluidersdossier d.d. 19 november 2020:

Het is opmerkelijk het door de gemeente Venlo ingehuurde AKD te zien terugkeren in verschillende dossiers waarbij meerdere Limburgse bestuursorganen zijn betrokken. AKD is bijvoorbeeld al ruim 10 jaar de huisadvocaat van de provincie Limburg. Die gaf er inmiddels miljoenen euro’s aan uit. AKD is ook terug te vinden in een langslepend dossier betreffende een oud-ambtenaar die zich ook meldde bij het meldpunt bestuurscultuur. Alleen de advocaatkosten voor die gemeente bedragen inmiddels € 750.000,-.

Detacheringsbureau Driessen werd buiten al lopende overeenkomsten met Midden en Noord-Limburgse gemeenten in 2022 opnieuw door de provincie Limburg gecontracteerd voor de inhuur van flexibele arbeid en de detachering van trainees. Kort daarop volgde in De Limburger een publicatie over misdragingen door een trainee die via Driessen door de provincie was ingehuurd. De werkelijke reden voor zijn ontslag werd echter door beide partijen zoveel mogelijk binnenskamers en buiten zijn dossier gehouden om zijn verdere (politieke) carrière niet te schaden. In die casus werd AKD weer voor advies door de provincie ingehuurd.

Het dossier van de klokkenluider is niet gesloten. U ziet echter wie al die tijd profiteert en wie niet. Wie carrière maakt en wie niet. En wie wordt beschermd, en wie niet. Elke Limburger telt, beweert GS. Er is nog nooit zo hard gelachen in de onder water gelopen catacomben van het gouvernement.

Meldpunt bestuurscultuur 2021
U kon eerder lezen dat de melding over Stephan Satijn in 2016 bij en door de gemeente Venlo nooit werd onderzocht, ondanks (gedeeltelijke) bezwaren van de klokkenluider. Aangezien na het voortijdige en onrechtmatige ontslag nieuwe bronnen met aanvullende informatie de melding bevestigden, werd op 29 juni 2021, de dag dat De Limburger de namen van de kandidaat-gedeputeerden publiceerde, de melding opnieuw ingediend bij het inmiddels geopende Meldpunt bestuurscultuur van de provincie Limburg.

Die melding ging vergezeld van meerdere documenten. Aanvullingen werden in augustus en oktober 2021 gestuurd. Bureau Berenschot verrichte destijds - veelal anoniem - de ondersteuning bij de afhandeling van de meldingen. Op de gehele melding kwam buiten een standaard ontvangstbevestiging geen enkele uitleg over wat er met de melding was gebeurd. Deze structurele houding bij de meeste meldingen en het deplorabele rapport ‘Engelen bestaan niet’ dat door de Commissie met als voorzitter Arno Visser (VVD) eind januari 2022 werd gepubliceerd, leidde tot het tweede meldpunt.

Bij de melding in 2021 werd ook gewezen op parallel lopende procedures bij zowel de gemeente Venlo als bij de provincie i.v.m. het opvragen van documenten onder de Wet openbaarheid van bestuur (WOB). Dit gegeven is vaak terug te zien: enerzijds wordt van de melder verlangd de melding zo goed mogelijk te onderbouwen, anderzijds is het bestuursorgaan waar de melding over gaat en zelfs waar de melding bij wordt ingediend, zelf partij in procedures waar het verstrekken van informatie/documenten in sommige gevallen jarenlang actief wordt tegengewerkt.

De informatiepositie en -voorziening is scheef. Cruciale informatie wordt niet met de melder gedeeld of komt pas in een veel later stadium boven water.

Gedeputeerden Venlo
Het meldpunt en de externe Adviescommissie van de provincie Limburg werden ook nadrukkelijk gewezen op de twee voormalige wethouders van de gemeente Venlo die in 2021 gedeputeerden werden: Ad Roest (EENLokaal - 2018 t/m 2021) en Stephan Satijn VVD - 2011 t/m 2018). Alles draait namelijk om (voor)kennis, al dan niet uit vorige functies, beslissingsbevoegdheid, en daarmee gepaard gaande (persoonlijke) loyaliteit en (partij)politieke belangen:


Screening kandidaten 2021
De screening van de kandidaat-gedeputeerden gebeurde onder wnd. gouverneur Johan Remkes (VVD). Alle kandidaten ondergingen een risicoanalyse integriteit uitgevoerd door Bureau Berenschot. Daarbij werd voornamelijk gekeken naar voorgaande functies en nevenfuncties om (de schijn van) belangenverstrengeling te voorkomen. Als aanvulling werd een Commissie Risicoanalyse Integriteit ingesteld die op basis van de individuele screeningsrapporten gesprekken aanging met de kandidaten. Deze commissie bestond uit twee personen: Kitty Nooy, oud-hoofdofficier van Justitie en portefeuillehouder integriteit bij het OM, en Joan Leemhuis- Stout (VVD), oud-ambtenaar, -dijkgraaf, -CdK, en -wnd. burgemeester. Opmerkelijk: Kitty Nooy was tegelijkertijd lid van de Commissie Visser die de meldingen ontving en weer ondersteunt werd door Bureau Berenschot.

Verslag conclusies en adviezen d.d. 25 juni 2021:


Geheimhouding
Verdere aanbevelingen en adviezen in het verslag worden door de provincie niet openbaar gemaakt. Ook het risicoprofiel van Stephan Satijn valt volgens GS onder geheimhouding. Het college (minus Stephan Satijn) beroept zich daarbij op artikel 5.1 lid 2 sub e en i van de Woo (het goed functioneren van de Staat, andere publiekrechtelijke lichamen of bestuursorganen): een weigeringsgrond die helemaal niet deugt, maar de laatst tijd vaker wordt aangedragen om geen inzage te verschaffen in documenten en procedures op de lange baan te schuiven.

Memorie van toelichting inzake de i-grond: ‘De uitzonderingsgrond kan echter niet worden ingeroepen om misstanden als zodanig te verbloemen of met het argument dat openbaarmaking leidt tot verlies van vertrouwen in de overheid bij het publiek, waardoor een bestuursorgaan niet goed meer zou kunnen functioneren. Als uit nieuwe feiten of nieuwe afwegingen volgt dat eerder ingezet beleid onjuist is uitgevoerd of op onjuiste aannames is gebaseerd, dient een bestuursorgaan daar op de gebruikelijke manier verantwoording over af te leggen en is een goede en democratische bestuursvoering in beginsel gebaat bij openheid over een dergelijke aangelegenheid.’

Ook het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI) concludeert dat de i-grond ondeugdelijk wordt toegepast. Sinds 2022 is daar zelfs jurisprudentie over. Het is geen verschil van uitleg of inzicht wat de provincie hier laat zien, maar het actief en bewust zoeken naar obstructie i.p.v. transparantie. Een houding die u ook kunt terugzien in het niet willen vrijgeven van het al in december 2022 naar de provincie Limburg gestuurde feitenrelaas inzake de gronddeals vanaf 2019 met en door de directeur van Grondexploitatiebedrijf Californië BV. Zelfs niet nadat De Limburger er de hand op wist te leggen en erover publiceerde. Staten en gemeenteraden staan achteraan in de rij. Portefeuillehouder is Stephan Satijn. Die zou normaliter vanaf zijn installatie in 2021 weet moeten hebben van dit dossier.

Chronologie


De vraag is echter of de Commissie Visser op de hoogte werd gebracht van de melding over Stephan Satijn, ingediend vier dagen na het gesprek tussen hem, Kitty Nooy en Joan Leemhuis- Stout (VVD) van de Commissie Risicoanalyse Integriteit? En of Stephan Satijn uit eigen beweging ook alles heeft benoemd tijdens dat gesprek, inclusief zijn verantwoordelijkheid en handelen inzake de klokkenluider? Bij de provincie Limburg waren ze op topambtelijk niveau al jaren van de integriteitsonderzoeken in Venlo tot in detail op de hoogte, simpelweg omdat de provincie erbij betrokken was. Ook wat betreft de klokkenluider. GS had er een actieve rol in. De provincie werd in 2017 aansprakelijk gesteld vanwege het handelen van Ger Koopmans richting B&W Venlo (het doorspelen van een externe melding inclusief persoonsgegevens). Een klacht over Ger Koopmans werd vervolgens door Ger Koopmans zelf afgehandeld. Gouverneur Theo Bovens stond erbij en keek ernaar.

Banencarrousel
Een van de gedeputeerden die recent meebesliste op het Woo-verzoek waarbij documenten over Stephan Satijn werden verstrekt is Michael Theuns (CDA), ambtenaar bij de provincie Limburg vanaf 2017. Enkele maanden voor de presentatie van het rapport van de Commissie Visser ging hij in november 2021 als senior adviseur in dienst bij Bureau Berenschot. Michael Theuns maakte begin 2023 een uitstapje naar de provinciale politiek, als statenlid en fractievoorzitter, voordat hij in juni 2023 collega werd van Stephan Satijn.

U ziet hoe meerdere zaken en personen niet alleen heel dicht naast elkaar lopen, maar ook door elkaar, met zakelijk en persoonlijke belangen, partijpolitieke overlap, en loyaliteit die (mogelijk) niets van doen heeft met het algemeen belang. Wat betreft de meldingen en het functioneren van de Commissie Visser en Bureau Berenschot kan niets meer worden gecontroleerd: alles werd in opdracht gewist. Volledig in strijd met een deugdelijke vastlegging van het besluitvormingsproces en controle op een goede en democratische bestuursvoering. Met dank aan Johan Remkes (VVD) en Arno Visser (VVD). De laatste is inmiddels voorzitter van Bouwend Nederland waar hij de Limburgse klusjesman Maxime Verhagen (CDA) opvolgde.

Interne memo integriteitsaspecten portefeuilleverdeling d.d. 5 juli 2021:


E-mails tussen de kabinetschef en de algemeen directeur/secretaris d.d. 5 juli 2021:


Gezien de portefeuille van Stephan Satijn vanaf 2021 zijn er talloze dossiers waar hij als wethouder (2011 t/m 2018) en privé persoon (2018 t/m 2021) langdurig mee te maken had. De provincie Limburg heeft op veel van die dossiers een majeure invloed i.v.m. grondbeleid, subsidies, toezicht en handhaving. Miljoenen euro’s vloeien op projectbasis richting gemeenten, bv’s en gemeenschappelijke regelingen. Het toezicht op een juiste besteding van al dat geld is echter ronduit pover. Veel hangt af van hoe buigzaam de onderlinge ambtelijke en bestuurlijke verhoudingen zijn. En gezichtsverlies, zoals bij de Campus Greenport Venlo, vermijd men liever door er weer meer geld in te pompen.

Meldpunt bestuurscultuur 2022
Na een oproep van gouverneur Emile Roemer aan eerdere melders, werd de melding over Stephan Satijn uit 2021 opnieuw en één op één ingediend. U gaat lezen hoe dat in zijn werk gaat, na alle integriteitskwesties, fiasco’s van onderzoeken en het propageren van een nieuwe bestuurscultuur. Dan begrijpt u ook waarom daar op deze manier nooit iets van terecht zal komen.

De melding werd op 21 april 2022 ingediend en pas op 21 december 2022 besproken tussen de ingehuurde programmamanager bestuurscultuur, een notulist, de melder en zijn vertrouwenspersoon. In de tussentijd werd meermaals om opheldering gevraagd over het verloop van de melding, zonder resultaat. In juli 2022 werd na een verzoek van de programmamanager nog door de melder toestemming gegeven om advies in te winnen bij de gemeente Venlo.

Al snel bleek dat er helemaal geen onderzoek was verricht. Een conclusie was er wel: ‘Geen relevante strafrechtelijke- en/of integriteit kwesties zijn waar te nemen.’ Waar die conclusie op was gebaseerd werd niet uitgelegd noch onderbouwd. Wel waren er ‘een aantal interessante waarnemingen.’ Wat die waren werd ook niet duidelijk. Tijdens en na het gesprek werden de volgende zaken echter (ook door de ingehuurde programmamanager) bevestigd:

Stephan Satijn
Stephan Satijn werd niet ingelicht over de melding. Bij de gemeente Venlo werd geen advies ingewonnen ondanks het verzoek daartoe en de gegeven toestemming. Over het waarom werd geen deugdelijke uitleg gegeven. Het college van B&W Venlo heeft niet vrijwillig informatie verstrekt over de melding in 2016 bij het kandidaatstelling van Stephan Satijn in 2021. Het is verder meer dan aannemelijk dat Stephan Satijn zelf ook niet de melding heeft aangekaart tijdens de gesprekken met Bureau Berenschot en de Commissie Risicoanalyse Integriteit. Gezien de integriteitsonderzoeken die in 2016 en 2017 in Venlo liepen i.c.m. de eerdere taxiritjes van Stephan Satijn en zijn aangegane nevenfunctie als Muntmeester tijdens zijn wethouderschap (Groep Heylen), had op zijn minst een dieper gravende screening dienen plaats te vinden.

Clustermanager AJZ
In een separate procedure bij de provincie Limburg werd nog voor het gesprek van 21 december 2022 uit documenten duidelijk dat de clustermanager Algehele Juridische Zaken zelf betrokken en volledig op de hoogte was van de melding inzake Martin Camp (VVD) waarbij jarenlang bewust documenten werden achtergehouden door de provincie Limburg. Zijn naam werd namelijk onder de Woo in al beschikbare maar nog deels zwartgelakte documenten vrijgegeven. Deze clustermanager zat eerder aan bij twee gesprekken met de gouverneur, de melder en zijn vertrouwenspersoon en had al die tijd weet van het frauduleus handelen in deze casus, maar hield zijn mond. Er bleek sinds 2016 zowel een intern als extern juridisch advies te liggen waarbij de verleende ontheffing aan Martin Camp diende te worden ingetrokken. Stephan Satijn maakte ten tijde van drie integriteitsonderzoeken, waaronder naar Martin Camp, deel uit van het college van B&W.

Trainee/notulist         
De aanwezige notulist bij het gesprek van 21 december 2022 bleek na research een trainee van RichtingZuid te zijn en sinds mei 2022 lid van het programmateam Bestuurscultuur. Daarnaast bleek hij ook bijna het gehele jaar 2022 als trainee een opdracht bij de gemeente Venlo te hebben uitgevoerd. Deze combinatie van werkzaamheden is volstrekt ongepast aangezien er meerdere meldingen over de gemeente Venlo werden ingediend. De trainee heeft van deze kennis kunnen nemen terwijl hij werkzaam was bij en voor de gemeente Venlo.

Verder bleek hij een maand eerder, op 14 november 2022, dagvoorzitter te zijn geweest bij een door de provincie Limburg en het LIOF georganiseerde bijeenkomst in Herten, genaamd Limburg Leisure PLUS Event. Een kans die hij volgens eigen zeggen te danken had aan gedeputeerde Stephan Satijn die hij ter plaatse ook interviewde. Een verre van professionele gang van zaken.

Een trainee is geen kundig persoon om kennis te nemen van tientallen vertrouwelijke meldingen inzake (vermoede) misstanden, integriteitsschendingen en mogelijke strafbare feiten, en daarbuiten ook nog eens parallel werkzaamheden te verrichten voor een organisatie en een persoon die onderdeel zijn van die meldingen. Elke schijn dient immers te worden vermeden.

Woordvoerder
Deze trainee en notulist van het programmateam bestuurscultuur is per 1 mei 2023 in vaste dienst bij de provincie en momenteel woordvoerder van gedeputeerde Marc Caldenberg (SP).

College van GS 2023
Op 23 juni 2023 werd het nieuwe college geïnstalleerd. Weer werden van tevoren risicoanalyses opgesteld en onderzoeken verricht. Ook over en naar Stephan Satijn.

Brief CdK Emile Roemer aan de commissie onderzoek geloofsbrieven d.d. 16 juni 2023 inzake Risicoanalyse integriteit kandidaat-gedeputeerden:


Commissie voor het Onderzoek van de Geloofsbrieven d.d. 19 juni 2023:


Wat zijn de precieze beheerafspraken m.b.t. de beleggingen c.q. de grondposities? Proxorao bv is sinds 2009 het persoonlijke beleggingsvehikel van Stephan Satijn, al voor hij in 2011 wethouder werd. Maar waarin werd en wordt eigenlijk door hem belegd?

Bij ervaringsdeskundigen gaat ook een belletje rinkelen bij het lezen van CAPRA advocaten. Huisadvocaat van de provincie Limburg AKD advocaten, Necker van Naem, Governance & Integrity, Bureau Berenschot, recherchebureau Hoffmann et cetera. De advies- en integriteitsindustrie die door de overheid tegen een royale vergoeding aan de lopende band wordt ingehuurd.

Follow the Money (FTM) bestede in 2019 uitgebreid aandacht aan een aantal bureaus die stelselmatig betrokken waren en nog steeds zijn bij arbeidsgeschillen met ambtenaren en klokkenluiderszaken. Daarbij worden buitensporig kosten gemaakt waarbij ambtenaren, melders en klokkenluiders zoveel mogelijk op afstand en onder druk worden gezet, en worden beschadigd. Enkele casus uit Limburg worden in de artikelen ook benoemd.

Brief CdK Emile Roemer aan de commissie onderzoek geloofsbrieven d.d. 21 juni 2023 inzake Risicoanalyse integriteit kandidaat-gedeputeerden: aanscherping collectieve en individuele beheerafspraken:


Niet alle zaken die (de schijn van) belangenverstrengeling of erger zouden kunnen veroorzaken worden hier benoemd. De Economic Development Board / Crossroads Limburg bijvoorbeeld. Ook geen woord over de melding bij de gemeente Venlo in 2016 noch de meldingen bij de provincie Limburg in 2021 en 2022. Gouverneur Emile Roemer concludeerde in zijn afrondende brief d.d. 21 maart 2023, een jaar ná de melding, dat n.a.v. het niet verrichte onderzoek door het meldpunt bestuurscultuur:

‘Op basis van alle informatie heb ik in de eerste plaats geconcludeerd dat het - in navolging van de commissie Visser - niet opportuun is om over deze meldingen in overleg te treden of anderszins nader contact te zoeken met de gemeente Venlo.’

‘Voor wat betreft (…) de heer Satijn stel ik vast dat het hierbij om enkele anonieme en voor mij verder niet te beoordelen situaties gaat. Zonder nadere concretisering rest mij niets anders dan deze suggesties terzijde te leggen.’

Gouverneur Emile Roemer beroept zich hier op anonieme bronnen. De melder was echter niet anoniem, maar weigerde ter bescherming van zijn bronnen wel de namen van dezen te noemen. De melding zelf was concreet genoeg. De motivering dat de melder de bronnen niet bij naam noemde ‘…omdat deze in een soortgelijke positie terecht kunnen komen als (de melder) zelf. (…) gezien de risico’s van benadelingen’, had voor de programmamanager bestuurscultuur en gouverneur Emile Roemer geen enkele waarde.

Recent heeft de provincie Limburg ook aangegeven de aanbeveling van de Zuidelijke Rekenkamer en het advies van de Staten om een onafhankelijk integriteitsbureau in te stellen, niet op te volgen, maar te hebben gekozen voor inpassing van het meldpunt in de bestaande organisatie. Dat betekent meer van hetzelfde. En de ingestelde regeling voor het melden van misstanden door niet-werknemers is bij voorbaat gedoemd te mislukken. Want wie handhaaft de rechtsbescherming als dat al niet gebeurd bij voorliggende melders en klokkenluider? Dit is geen ambtelijke en bestuurlijke onkunde, het is simpelweg arrogante onwil.

Begrijpt u nu hoe (vermoede) misstanden zolang kunnen voortduren? Het zijn telkens dezelfde patronen. Melders en klokkenluiders worden niet beschermd, niet naar behoren geïnformeerd, en cruciale informatie wordt achterwege gehouden. Betrokkenen hoppen van baantje naar baantje en gaan vrolijk verder. Hun wachtgeldregeling loopt ondertussen op. Waarom zou u nog op redelijke gronden en te goeder trouw een melding (vermoede) misstanden bij de overheid doen? En als u niet uitkijkt wordt u ook nog beschuldigd van het opzettelijk beschadigen van personen.

Limburg als vanouds: Samen uit, samen thuis.

Over de verkoop van Bolwaterstraat 31 (gemeentelijk vastgoed) in Venlo kon u eerder uitgebreid lezen. Deze verkoop vond in 2015 / 2016 plaats. Koper was VVD-raadslid Martin Camp met zijn zakelijk partner. De laatste kocht zelfs meerdere panden van de gemeente - onderhands. De verkoop was onderdeel van een groot dossier aan meldingen over misstanden binnen de wijk Q4. Inmiddels is duidelijk dat net als de gemeente Venlo ook de provincie Limburg een zeer kwalijke rol heeft gespeeld bij het toedekken van deze casus.

Martin Camp benodigde een Ontheffing verboden handelingen van de provincie, ex. Artikel 15 van de Gemeentewet, anders zou de verkoop niet rechtsgeldig zijn. Maar ook daar ging het nodige (opzettelijk) mis, blijkt na jaren, terwijl er zelfs een integriteitsonderzoek liep uitgevoerd door Necker van Naem. Zie Doofpot. Dat onderzoek gebeurde na overleg met Martin Camp i.o.v. burgemeester Anton Scholten (VVD) met ondersteuning van de kabinetschef, die beiden zelf deel uitmaakten van de casus.

Rapport Necker van Naem: Onderzoek naar handelen van raadslid Martin Camp, blz. 21:


Rapport Necker van Naem: Onderzoek naar handelen van raadslid Martin Camp, blz. 36:


Wob / Woo
Afgelopen februari diende beroep bij de rechtbank Limburg inzake een verzoek op de Wet openbaarheid van bestuur uit februari 2021 bij de provincie Limburg. Inderdaad, 3 jaar terug. De redelijke termijn van twee jaar voor de bezwaar- en beroepsprocedure werd daarbij ruimschoots overschreden. Voor de zitting werd door verzoeker (eiser) oud-Gouverneur en huidig Eerste Kamerlid en fractievoorzitter Theo Bovens (CDA) als getuige opgeroepen. Hij kwam niet, maar stuurde wel een brief. De rechter weigerde ook hem te horen, evenals andere met naam en functie genoemde topambtenaren van de provincie Limburg. Ondanks dat het om een integriteitskwestie ging waar meerdere onderzoeken naar hebben plaatsvonden en al twee maal aangifte in is gedaan.

Het weigeren van getuigen is niet eens zo’n probleem als de rechter maar kritisch is op het bestuursorgaan (verweerder), en er een gelijk speelveld bestaat tussen eiser (veelal een burger) en verweerder. Als een rechter het echter telkens wel eens is met het bestuursorgaan zonder dat daarvoor bewijs wordt aangeleverd, en andersom met de burger niet, zelfs als bewijs wél wordt aangeleverd, maar zonder deugdelijke motivering van tafel wordt geveegd, lijkt er meer aan de hand.

Bij een verzoek op de Wet openbaarheid van bestuur (de huidige Woo) gaat het om het verkrijgen van documenten om besluitvorming te reconstrueren. Daarbij heeft u wel een betrouwbare overheid nodig, want het bestuursorgaan kan altijd beweren dat er geen documenten zijn, zonder dat u de middelen heeft om dat te controleren. Het is dan aan verzoeker (eiser) om bij de rechter aannemelijk te maken dat er meer documenten zijn of behoren te zijn, zoals onder archiefwet.

In rechtbankland heeft men daar vaste jurisprudentie voor welke gemakkelijk door bestuursorganen en meebuigende of wegkijkende rechters misbruikt kan worden. Gewoon blijven ontkennen, dan is eiser, die geen verdere middelen ter beschikking heeft, of als deze hem worden geweigerd (zoals getuigen oproepen) buitenspel gezet. Vooral in zaken waar politieke ambtsdragers een rol spelen. Die wil je natuurlijk niet in verlegenheid brengen of beschadigen:

‘…wanneer een bestuursorgaan stelt dat na onderzoek is gebleken dat een bepaald document niet of niet meer bij hem berust en een dergelijke mededeling niet ongeloofwaardig voorkomt, in beginsel aan degene die om informatie verzoekt om aannemelijk te maken dat, in tegenstelling tot de uitkomsten van het onderzoek door het bestuursorgaan, een bepaald document toch bij dat bestuursorgaan berust. Voor zover openbaarmaking wordt verzocht van documenten die niet (meer) bij het bestuursorgaan berusten maar bij het bestuursorgaan hadden behoren te berusten, mag van dit bestuursorgaan worden verwacht dat het al het redelijkerwijs mogelijke doet om deze documenten alsnog te achterhalen.’

Omdat de rechter bepaalt is de vraag wat de criteria zijn voor geloofwaardigheid, aannemelijkheid en redelijkerwijs, en hoe die in een uitspraak worden onderbouwd? Het is aan degene die om informatie verzoekt om aannemelijk te maken dat een bepaald document wel onder het bestuursorgaan berust of had moeten berusten. Dus de mogelijkheid om getuigen op te roepen om (meer dan) aannemelijk te maken dat er meer documenten moeten zijn of hadden moeten zijn, gezien de beschikbare documenten, de tijdlijn en daarop volgende afwezige besluitvorming en verslaglegging, wordt op deze wijze eiser ontnomen. Maar daarover later meer.

Interne memo Kabinet aan Gouverneur Theo Bovens inzake onderzoek Q4 Venlo door EY d.d. 12 september 2016:


De beul van Martin Camp
Centraal in de procedure stond een memo van huisadvocaat AKD van 14 november 2016 welke in een Wob-procedure in 2018 door de provincie Limburg werd achtergehouden. Deze werd niet (deels dan wel geheel) geweigerd c.q. geheel niet kenbaar gemaakt, terwijl die wel onder de reikwijdte van het verzoek viel, ook niet na bezwaar. De memo werd, net als intern juridisch advies en extern aangeleverde informatie bij de senior adviseur bestuurlijke zaken van de provincie Limburg, niet gedeeld met Necker van Naem.

Necker van Naem nam destijds contact op met dezelfde senior adviseur bestuurlijke zaken, kabinetslid van Gouverneur Theo Bovens. Uit een e-mail van hem aan Gouverneur Theo Bovens en kabinetschef Norbert Dolman liet hij weten dat hij er weinig voor voelde ‘…om straks de beul van Martin Camp te worden.’ Vooropgezet plichtsverzuim?


Tussen de senior adviseur bestuurlijke zaken en Necker van Naem is meermaals contact geweest, zowel telefonisch als per e-mail. Deze senior adviseur is degene die al jarenlang over aanvragen en ontheffingen ex. artikel 15 Gemeentewet gaat en de Gouverneur daarover adviseert. Daarbij is hij ook betrokken bij benoemingen en herbenoemingen van burgemeesters.

E-mail Necker van Naem aan senior adviseur bestuurlijke zaken, kabinet CdK d.d. 28 oktober 2016. Uit deze email volgt dat er ‘zojuist’ contact is geweest, na eerder telefonisch contact op 20 oktober 2016:


Opmerkelijk: de melder van de casus Martin Camp / Bolwaterstraat 31 werd ondanks zijn schriftelijk aanbod en ontvangstbevestiging van 17 november 2016 (3 dagen ná de memo van AKD advocaten) niet door Necker van Naem uitgenodigd om toelichting te geven en extra gedetailleerde informatie aan te leveren.



Een dag later krijgt niet alleen Gouverneur Theo Bovens antwoord op zijn vraag, maar ook meerdere ambtenaren CC. Niet alleen het AKD advies wordt daarin nadrukkelijk vermeld maar ook de consequenties:


De verleende ontheffing aan Martin Camp werd niet ingetrokken. Informatie werd zowel voor Necker van Naem in 2016 als de Wob-verzoeker in 2018 achtergehouden. Er is geen enkel document verstrekt waaruit blijkt dat er overleg of besluitvorming heeft plaatsgevonden om dat wel of niet te doen, of nader onderzoek te verrichten naar het handelen van Martin Camp en de gemeente Venlo. Het enige dat de provincie Limburg deed was verwijzen naar het rapport van Necker van Naem van 22 december 2016, dat op 12 januari 2017 nog werd gewijzigd en toen pas ter beschikking werd gesteld. De provincie Limburg wist dat het een incompleet onderzoek en rapport was door het achterhouden van beschikbare informatie door de provincie Limburg zelf. GS en met name portefeuillehouder Theo Bovens stelde zich daarmee als bevoegd gezag laakbaar op.

Aangiftes OM
In 2018 werd door de melder inzake de casus Martin Camp / Bolwaterstraat 31 aangifte gedaan bij het OM Limburg. Ook dat nieuws bereikte Gouverneur Theo Bovens. In 2019 werd nogmaals en uitgebreider aangifte gedaan door de (inmiddels ontslagen) klokkenluider van de gemeente Venlo. Nu ook tegen burgemeester Antoin Scholten en betrokken topambtenaren van de gemeente Venlo. Door de gemeente Venlo zijn talloze documenten nog steeds niet verstrekt.


De brief van Theo Bovens
Theo Bovens is sinds zijn opstappen als Gouverneur in 2021 alweer van baantje naar baantje aan het hoppen. Net als bij Ger Koopmans is het weer business as usual terwijl er nog lang geen zicht is op alle Limburgse misstanden en onderzoeken waarbij beiden zijn betrokken of verantwoordelijk voor waren. Puinruimen laat men aan burgers, melders en klokkenluiders over die ook onder SP-coryfee Emile Roemer (portefeuillehouder Integriteit en Algehele Juridische Zaken) hun levens niet alleen zuur worden gemaakt, maar in bepaalde gevallen zelfs bijna onmogelijk. Op alle fronten heerst eensgezinde tegenwerking. Dezelfde bestuurscultuur die voorheen pompeus werd afgeserveerd staat met de hakken in het zand, zowel in het Gouvernement als daarbuiten.


In de brief van Theo Bovens herhaalt oud-Gouverneur en huidig senator Theo Bovens meerdere malen dat hij zich weinig tot niets kan herinneren van de casus Martin Camp / Bolwaterstraat 31. Niets van de verleende ontheffing, niets van de talloze persvragen en krantenartikelen, niets van de AKD-memo, interne juridische adviezen, niets van de 3 integriteitsonderzoeken in 2016 en 2017 in Venlo, en niets van de talloze e-mails tussen hem en zijn topambtenaren waarin deze zaken werden besproken.



Het is ook wat, al die Limburgse integriteitskwesties die je na 10 jaar Gouverneurschap moet onthouden, en waarvan slechts één je uiteindelijk de kop kostte. Hoeder van de Limburgse integriteit. Streep eronder, zand erover. Puinruimen moet je aan anderen overlaten. Waarheidsvinding ook.

Uitspraak
In een volgend artikel zal de uitspraak van de rechtbank Limburg worden geanalyseerd. Opmerkelijk: de rechter die Theo Bovens weigerde te horen, weigerde ook de brief van hem aan het dossier toe te voegen. Verder oordeelde de rechter het beroep op alle inhoudelijke punten ongegrond, ook en zelfs specifiek inzake de memo van AKD. De rechter vergat echter op de zitting te vertellen dat zijzelf van 2011 t/m 2018 als advocaat werkzaam was voor AKD (al ruim 10 jaar huisadvocaat van de provincie Limburg), en weigerde vragen daarover te beantwoorden.