Mocht u als betrokken burger nog enige hoop koesteren dat het in Limburg goed komt, helaas. Na de vele bestuurlijke integriteitskwesties en crises bij en in de provincie, waar met name CDA’ers bij betrokken waren, is het alweer enige tijd dezelfde dempende koers: niets (willen) zien, niets (willen) horen, niets (willen) doen.

Papier wordt er genoeg geproduceerd. En moreel beraad is tegenwoordig het nieuwe modewoord. Maar echt zaken onderzoeken? Waarheidsvinding? Handhaven?

Venlo Transparant is niet de enige die constateert dat vanaf midden 2022 - kort na instellen van het Meldpunt bestuurscultuur 2022 door gouverneur Emile Roemer – het duidelijk werd dat er zowel ambtelijk als bestuurlijk nauwelijks tot geen wil is om naar behoren de achtergelaten rommel in Limburg op te ruimen. En dus vooral ook niet om ervan te leren. Patronen herhalen zich daardoor.

Het eerste geldverkwistende witwasdebacle van de commissie Visser ontving in 2021 in totaal 286 meldingen van 144 melders. Het onderzoek duurde vanaf openstelling tot aan de presentatie 7 maanden. Na sluiting ging alle binnengekomen informatie door de digitale shredder. Niemand die achteraf nog iets kon controleren. Een schoolvoorbeeld van doofpotpolitiek. ‘Beneden alle peil’, was dan ook de conclusie.

De opvolger kan er ook wat van. Meldpunt bestuurscultuur 2022 ontving nog maar 89 meldingen van 45 melders. Een fikse vermindering dus. Bestuurlijke conclusie was dat de afgevallen melders blijkbaar tevreden waren. Venlo Transparant kan echter melden dat dat in meerdere gevallen zeker niet zo is. Ontmoedigingsbeleid werpt op de lange termijn altijd vruchten af.

Meldpunt bestuurscultuur 2022 loopt inmiddels 9 maanden, langer dan het eerste Meldpunt, en is zo goed als afgerond. In november volgde al een tussentijdse conclusie: ‘In veruit de meeste onderzochte meldingen hebben wij tot dusverre geen zaken aangetroffen die tot andere conclusies zouden moeten leiden dan de eerder door de commissie Visser getrokken algemene conclusies.’

Meerdere melders kregen sindsdien - zonder ruchtbaarheid eraan te geven - brieven van gouverneur Emile Roemer. Hun meldingen werden uitgekleed en vervolgens gesmoord, met een doodlopende conclusie tot gevolg. Zo schaaf je bestuurlijk gestaag de laatste hobbels weg. Mochten zich nog melders roeren, dan kan men nog altijd wijzen naar de bestede tijd, en beweren dat nooit iedereen tevreden kan worden gesteld. En de provincie moet door. Dat in al die meldingen geen enkele misstand zoals gedefinieerd in de Regeling melding vermoeden misstand wordt (h)erkend, is meer dan ongeloofwaardig.

Venlo Transparant mocht enkele brieven van gouverneur Emile Roemer inzien en ook zelf de kwaliteit van het programmateam bestuurscultuur ervaren. Die is niet alleen ver ondermaats, maar gaat zelfs op meerdere punten volledig over de schreef en is tegengesteld aan de bejubelde ‘nieuwe bestuurscultuur’. Alle meldingen zijn namelijk door de provincie zelf afgehandeld, ambtelijk, onder de regie van één ingehuurde programmamanager die al zijn hele werkzame leven (vooral interim) voor de overheid werkt. Er is geen onafhankelijk extern onderzoek verricht. Er is geen navraag gedaan bij betrokken bestuursorganen en personen. Er is geen uitleg geweest welke procedure is gehanteerd. Er is geen deugdelijke inhoudelijke motivering op punten, slechts een algemene. Er is geen uitleg over welke criteria zijn gehanteerd en aan welke definities de meldingen zijn getoetst.

Nog wranger is dat de ingehuurde programmamanager punten uit het door hem opgestelde Werkplan bestuurscultuur 2023-2027 en Risicoanalyse integriteit 2023 zelf niet heeft opgevolgd. Daarmee is het tweede meldpunt nog belabberder dan het eerste. Want lerend vermogen is nergens te bespeuren. Hier en daar heeft u al kritiek op het meldpunt kunnen lezen.

Dat gouverneur Emile Roemer vooruit wil kijken is begrijpelijk, alleen lost hij daar niets mee op. Daarbij is nog maar de vraag of hij ambtelijk correct en volledig wordt geïnformeerd. Wie stuurt wie aan in het provinciehuis? Dossiers die al jaren door etteren en waar bestuursorganen vooral zelf het obstakel in zijn, dijen alweer uit. Bepalende factor bij deze uitwassen zijn ambtenaren en bestuurders die daar zelf bij betrokken waren en dat in sommige gevallen nog steeds zijn. Het is als vanouds elkaars belangen dienen en handje vasthouden. De banencarrousel zorgt voor dubbele petten en sleept alsmaar meer ballast uit het verleden mee.

Inmiddels zijn ook enkele rapporten van de Zuidelijke Rekenkamer verschenen. Aan de lopende band worden regels aangescherpt. De stuurgroep Integriteit Limburg werd omgevormd en de werkgroep werd zelfs opgeheven. In de stuurgroep blijkt echter nog steeds burgemeester Antoin Scholten te zitten tegen wie al twee keer aangifte is gedaan: door een klokkenluider en door een raadslid. Iets met rotte appels en vertrouwen?

De samenwerking krijgt ook een nieuwe naam: Stuurgroep Kwaliteit Openbaar bestuur Limburg. Al die extra adviezen en voorzieningen zijn eigenlijk overbodig en leiden enkel af van de fundamentele problemen binnen betrokken overheidsorganen zelf: de interne ondermijning van de rechtsstaat door ambtenaren en bestuurders. Zolang niet conform bestaande procedures onderzoek wordt verricht en conform bestaande definities conclusies worden getrokken is al het andere verkwisting. De personele invulling, houding en bestuurlijke handhaving deugen gewoon niet. Het is tunnelvisie verweven met netwerkcorruptie. Integriteit is te belangrijk om alleen aan de overheid over te laten, die deugt namelijk over de gehele linie fundamenteel zelf niet. U kunt daar bijna dagelijks in de media over lezen.

Bij onderzoeken naar misstanden staat het afzwakken van meldingen en conclusies voorop. Inhuur is in principe dienstbaar. Schade voor bestaande machtsverhoudingen dient te worden voorkomen. Beeldvorming is alles. Het gaat om machtsbehoud. Het verlies aan vertrouwen van de burger is een bijkomstigheid. Bij de gemeente Venlo noemen ze dat Artikel 5 (door de vingers zien). Het is zwijgen, wegkijken, af- en vooruitschuiven, anders is je carrière bij de overheid snel voorbij. En die overheid is groot. De beschikbare middelen ook. En de schatkist is oneindig, want die betaald u als burger, jaar in jaar uit. Personeelsdossiers worden naar wens schoongeveegd, of verdwijnen simpelweg, al dan niet deels. Criticasters worden buiten spel gezet. Tegenspraak? Die is er voor de bühne.

Kunt u zich daar toch niet aan conformeren en trekt u evengoed aan de bel of – nog erger – luidt u de klok, dan is het over en uit: persona non grata. De overheid met al zijn ter beschikking staande middelen wordt uw vijand. Misbruik van bevoegdheden is een koud kunstje. Men is het immers al jaren gewend. En u weet: een overheidsdienaar wordt eerder geloofd dan een kritische burger of een ontslagen klokkenluider. De overheid zelf wordt marginaal getoetst. Zelfs de voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak gaf dat publiekelijk toe. Rechtsbescherming is volledig uitgekleed en verworden tot een willekeurige gunst. Iets met gelijk speelveld en klassenjustitie?

Alle goede intenties ten spijt, of het nu een Limburger van het CDA, een Groninger van de VVD of een Brabander van de SP is, uiteindelijk is het dezelfde Haagse houding en mentaliteit. Het volk moet bestuurd worden. Het weet immers niet beter. Op naar de verkiezingen en een nieuw college!

Venlo Transparant neemt zich voor onderbelichte zaken te onderzoeken en daarover met enige regelmaat te publiceren. Zaken die – om welke reden dan ook – in de lokale pers en politiek nauwelijks of geen aandacht krijgen en waar men zich, in sommige gevallen, ook niet de vingers aan wil branden. Horen, zien, zwijgen. Maar zich wel ergeren. Of boos worden. Het wereldje is klein, ons kent ons, en ons vergeet jou niet. Pijnpunten waar men liever wegkijkt, uit zelfbehoud.

Venlo heeft de afgelopen twee decennia een behoorlijk trackrecord opgebouwd m.b.t. dossiers die volledig ontsporen en waar de onderste steen bijna nooit boven komt. Een aantal van die dossiers zijn ook niet gesloten en breiden zich sindsdien ook alleen maar uit. Oud leed komt met enige regelmaat weer bovendrijven. Conclusies, leermomenten, verbeterpunten. Ze dienen geen doel, zorgen niet voor bewustwording en worden niet doorgevoerd. Er wordt ook niet gehandhaafd.

De ambtelijke organisatie lijkt niet in staat een verbeterslag te maken, de raad houdt zich met alle kennis en ervaring angstvallig stil, en bestuurlijk wordt geen verantwoordelijkheid genomen. Dat laatste is des te opmerkelijker aangezien drie van de (inmiddels) vijf wethouders de vorige periode zelf raadslid zijn geweest. In Venlo is het klaarblijkelijk doelloos aanmodderen, met veel halleluja en propaganda. Een walhalla voor navelstarende herkauwers.

Vertrouwen, transparantie en – nauwelijks benoemd – integriteit. Politici hebben er vaak de mond vol van, richting de burger. Zo ook het huidige college in het coalitieakkoord 2018-2022, getiteld Samen Venlo Veranderen:

Wij staan voor een betrouwbaar en transparant bestuur.
Vertrouwen in het gemeentebestuur dat verloren is gegaan zal, en moet worden hersteld.

De laatste zin velt een keihard oordeel over het vorige college, inclusief de nog zittende burgemeester (portefeuillehouder archiefwet, communicatie, wet openbaarheid van bestuur, integriteit, openbare orde & veiligheid, handhaving, en sinds het vertrek van wethouder Roest naar Maastricht, ook nog van personeel & organisatie).

Venlo Transparant constateert dat onder het huidige college niet alleen geen vooruitgang is geboekt, maar zelfs een achteruitgang is ingezet. Vooral wat betreft het actief en passief publiceren van documenten en het deugdelijk archiveren c.q. naleven van de archiefwet (een al jaren onderkend en voortslepend probleem in Venlo zonder enige consequentie). Deze verwaarlozing van kerntaken heeft vaak ernstige gevolgen voor een deugdelijke controle op de bestuursvoering.

Als voorbeeld worden door het college niet alle besluiten en zelfs geen documenten die voor eenieder onder de Wet openbaarheid van bestuur worden vrijgegeven gepubliceerd. Het publiek kan daar dus op geen enkele wijze van kennisnemen. Van transparant bestuur en een herstel in vertrouwen is geen sprake. Het huidige college borduurt daarmee voort op de houding van het vorige college.

De gemeente verlangt veel van en bepaalt veel voor de burger, maar andersom is diezelfde gemeente vaak niet thuis als de burger aanklopt. Moeizaam, met veel tegenzin en tegenwerking, geeft men openheid van zaken. Of helemaal niet. Op papier lijkt alles goed geregeld, totdat de praktijk zich aandient. Ambtelijk en bestuurlijk worden veel trucs uitgehaald om gecreëerde problemen van zich af of voor zich uit te schuiven. Onnodig ingezette procedures zijn er enkel om tijdwinst te boeken.

Wie bepaalt eigenlijk het beleid binnen de gemeentelijke organisatie? Wie neemt de beslissingen? Doen wethouders er wel toe? Maakt het uit op welke partij je stemt? Welke belangen spelen er op de achtergrond? Waarom krijgt een bepaalde ondernemer wel elke keer zaken voor elkaar en een ander niet? Worden burgers en ondernemers wel op dezelfde wijze behandeld? Worden belanghebbenden wel op de juiste wijze geïnformeerd, of juist – geheel – niet? En waarom niet? Veel vragen, weinig fundamentele antwoorden.

Venlo Transparant concludeert dat er geen sprake is van geïsoleerde incidenten, maar van een jarenlang patroon waaruit ook bewust geen lering wordt getrokken, ongeacht de politieke kleur van het college. Het schort simpelweg aan een behoorlijke bestuurscultuur. In Venlo wil men op dezelfde voet verder zoals men al decennia gewend is, ook al deugt er van de grondhouding niets, staat politiek Den Haag in brand, staat het gouvernement in brand, en worden wethouders en burgemeester in buurgemeente Venray de laan uit gestuurd, voor minder. Zo niet binnen de mentale stadsmuren, daar blijft men onberoerd zitten en heerst een gezamenlijke stilte.

Venlo Transparant brengt daar graag enige verandering in. Anoniem, dat is juist. Je weet wel: ons kent ons, en ons vergeet jou niet.

PS Kijk ook eens op Venray-Transparant.nl. Daar zijn inmiddels flinke stappen gezet. Gezien de talloze regionale samenwerkingsverbanden die veelal aan kritische aandacht ontsnappen, en de centrale en sturende rol die Venlo daarin vervult, beperken de netwerklijntjes zich immers allang niet meer tot de gemeentegrens.