logo venlo transparant

Toon items op tag: gemeente horst aan de maas

maandag 11 december 2023 10:37

Het beloofde land Californië

Er wordt al een jaar gewacht op vrijgave van het feitenrelaas en het kortgeleden afgeronde onderzoek naar de gronddeals bij Grondexploitatiemaatschappij Californië bv: de verkoop van diverse percelen ver onder de gangbare prijs aan eigen directeur Lodewijk Burghout, geaccordeerd door oud-wethouder, oud-gedeputeerde en Greenportdirecteur Ruud van Heugten (CDA). Wat en wanneer aandeelhouders hebben geweten, met name die verantwoordelijk zijn voor toezicht en handhaving, is grotendeels onbekend. Het feitenrelaas ligt sinds december 2022 bij de provincie Limburg. Advocatenkantoor Drikzwager constateerde belangenverstrengeling.

Na publicaties in NRC en De Limburger schreef GS namens de gemeente Horst aan de Maas, Venlo en Venray, een indringende brief aan Ruud van Heugten, met daarin een waslijst aan opdrachten en vragen. De brief werd ondertekend door Gouverneur Emile Roemer en directeur / secretaris a.i. Tom Schulpen, voormalig directeur onder gedeputeerde Ruud van Heugten bij de provincie Brabant.

Brief aandeelhoudersinstructie 29 november 2022:

Californie Greenport Limburg 1
Californie Greenport Limburg 2

Kernopdracht is de volgende:

Californie Greenport Limburg 3

GS impliceert hier dat ook de eigen rol dient te worden onderzocht. Immers: genoemde gemeenten en provincie zijn zelf indirect aandeelhouders van Californië bv. De provincie zelfs twee keer via de NV LIOF (50%) en BV Ontwikkelbedrijf Greenport Venlo (58,6%).

Directeur Lodewijk Burghout vertrok kort na de laatste transactie. Hij werd opgevolgd door Frans van Dijck, die eerder lid was van de Raad van Commissarissen en bovenop de deals zat. Zowel Frans van Dijck als de twee leden van de Raad van Commissarissen, Ko Remijnse en Jan Hulsen, stapten na het feitenrelaas op.

Persverklaring van 20 december 2022:

Californie Greenport Limburg 4

De aangestelde interim-directeur Frank Kessels schakelde na afstemming met de provincie Limburg in maart 2023 advocaat Frans Stibbe van Ivy advocaten in. Het feitenrelaas leverde volgens de aandeelhouders te weinig inzicht op en vrijgave ervan zou beeldvorming negatief beïnvloeden. Dus werd er gekozen voor nieuw onderzoek. Het exacte kader hiervan is niet algemeen bekend.

Afgelopen juni werd het onderzoeksplan en -protocol wel door GS en het college van B&W Venlo onder geheimhouding aan statenleden en raadsleden ter inzage gelegd. GS verstrekte echter ook een notitie van hun advocaten en een intern opgestelde tijdslijn. Venlo deed dat niet. Uitleg werd niet gegeven.

De Limburger meldde op 26 november jl. dat de rol van de aandeelhouders juist niet was onderzocht. Volgens de publicatie behoorde dat niet tot de opdracht. Dat is tegenstrijdig aan wat GS stelde in de eerdere brief aan Ruud van Heugten en wat het college van B&W Venlo in antwoord op vragen van GroenLinks schreef.

Beantwoording Artikel 44 vragen GL d.d. 20 juli 2023:

Californie Greenport Limburg 5
Wat natuurlijk boven water dient te komen is welke (directe en indirecte) aandeelhouders, op welke wijze van wat en wanneer op de hoogte waren en wat vervolgens met die informatie is gedaan. Waarom zijn Staten en gemeenteraden niet tijdig, correct en volledig geïnformeerd? Waarom is niet ingegrepen? Een mogelijk politieke doodzonde bij vier Limburgse bestuursorganen. Het feitenrelaas werd niet openbaar gemaakt, zelfs niet toen het in bezit was van de pers. Woo-verzoeken werden in absolute zin geweigerd, terwijl dat in strijd is met de wet en de uitgedragen nieuwe bestuurscultuur van de provincie Limburg. Er is weinig geleerd en niets veranderd sinds het opstappen van het college van GS in 2021.

Californië bv
Grondexploitatiemaatschappij Californië bv is een klein bedrijf met slechts enkele werknemers c.q. inhuur, opgezet met voornamelijk publieke middelen. Net zoals Greenport en talloze andere gemeenschappelijke (regionale) regelingen. Ambtenaren worden vanuit aandeelhouders (parttime) geplaatst en kosten worden verhaald. Er wordt verantwoording afgelegd, maar echt inzicht en controle is veelal afwezig vanwege de afstand, de gecreëerde complexiteit en de non-transparante houding.

Dit soort constructies zijn ook een beproefd middel om publieke controle middels de Wet Open Overheid (en voorheen de Wet Openbaarheid van bestuur) zoveel mogelijk tegen te gaan als de overheid zelf faalt. Subsidiekranen uit Brussel, Den Haag en Maastricht staan wagenwijd open, elk jaar vloeien miljoenen. Goed voor achterkamertjes, netwerken en inhuur van bevriende adviseurs en interim-managers, die na afloop verdwijnen en ergens anders weer opduiken.

Wat bijna altijd herkenbare patronen zijn in dit soort dossiers (vriendjespolitiek, belangenverstrengeling, fraude, corruptie, incompetent dan wel laakbaar handelen) is het in eerste instantie traineren en blokkeren van informatie als misstanden openbaar worden. Er wordt ingezet op het ‘managen’ van het dossier c.q. het beheersen van de mogelijke negatieve gevolgen, zowel bestuurlijk als in de beeldvorming. Daarmee koopt men tijd om niet te handhaven betrokkenen via de achter- of zijdeur te lozen. Het liefst met een fatsoenlijke regeling zodat ze hun mond houden.

Medewerkers
Wat opvalt aan de medewerkers van Californië bv is dat het een mix is van Limburgers en Brabanders, gedeeltelijk uit het netwerk van Lodewijk Burghout zelf, met vele nevenfuncties bij andere bv’s en projecten, en enkelen die tegelijkertijd voor de gemeente Horst aan de Maas werken. De opgestapte commissarissen zijn zwaargewichten uit het bedrijfsleven met een lange staat van dienst, ook met vele nevenfuncties. Aan kennis en ervaring lag het dus niet.

Lodewijk Burghout
Vanaf 2006 t/m 2021 directeur. Daarnaast sinds 2006 eigenaar van Burghout Projectmanagement bv met talloze nevenfuncties bij andere projecten: 2003-2020 directeur regionale Ontwikkelingsmaatschappij ROM-S in Brabant, 2008-2020 Projectmanager Tuinbouwontwikkelingsmaatschappij in Brabant, 2016-2022 Projectdirecteur Hydreco GeoMEC bv, alle in Brabant. In een verder verleden van 2000 t/m 2004 Project- en procesmanager gebieds- en vastgoedontwikkeling bij Grontmij.

Frans van Dijck
Lid Raad van Commissarissen van 2019 t/m 2021. Werd directeur na het vertrek van Lodewijk Burghout en stapte na het feitenrelaas in december 2022 alweer op. Lid van de VVD in de gemeente Bergen. Stond in 2022 nog op de kandidatenlijst voor de gemeenteraadsverkiezingen. Vanaf 2012 eigenaar van Frans van Dijck Consultancy bv voor interim-management. Vanaf 2007 ook commissaris en vanaf 2016 voorzitter van de RvC bij ABAB Accountants en adviseurs.

Ko Remijnse
Voormalig directeur Nunhems Zaden / Bayer Group. Eigenaar van Quartz Management bv. Sinds 1 januari 2020 ook commissaris bij Brightlands Campus Greenport Venlo B.V. en sinds 1 januari 2021 commissaris bij B.V. Campus Vastgoed Greenport. Benoemd door GS Limburg tot 2024 met nog talloze andere functies. Mocht in 2018 als voorzitter van de stichting EST Leudal 2018 het Europees schutterstreffen in Leudal organiseren.

Jan Hulsen
Voormalig directeur / eigenaar Oerlemans Foods. Sinds 1984 directeur Kleiberg Beheer bv. Voorzitter Raad van Toezicht stichting Openluchtmuseum De Locht in Horst.

Projectleiders en -managers
De Projectmanager Acquisitie en Verkoop (vanaf 2013) is vanaf 2019 tevens Procesmanager bij de gemeente Horst aan de Maas. Al sinds 1996 is hij directeur van zijn eigen Free Lauch projectmanagement bv. Hij stelde zichzelf op de website van Californië bv voor. Dat interview is inmiddels verdwenen maar nog te achterhalen. Daarbij valt het volgende op:

Californie Greenport Limburg 6

Niet alleen deze Projectmanager is naast zijn werkzaamheden voor Californië bv in dienst bij de gemeente Horst aan de Maas, ook de secretaresse van Californië bv is dat. Zelfs al 25 jaar. In een ook inmiddels verdwenen interview licht ze haar werkzaamheden toe:

Californie Greenport Limburg 7

Haar taken bij Californië bv duiden erop dat zij op directie- en RvC-niveau van alles op de hoogte is geweest, dan wel had kunnen zijn. Daarbij beheerde ze volgens eigen zeggen het archief, waar tijdens het onderzoek van bleek dat vele documenten er niet waren, en het onderzoek daardoor langer duurde. Althans, volgens een mededeling van portefeuillehouder Stephan Satijn (VVD).

De Projectleider Ruimtelijke Ordening was tot 2018 ook Projectmanager locatieontwikkeling bij BMC Advies en had daarnaast meerdere andere functies. Eerder werkzaam voor Grontmij en Arcadis. Zelf zegt ze over haar aanstelling in een interview uit 2013:

Californie Greenport Limburg 8

De Projectleider Realisatie was ook werkzaam voor Arcadis. Daar was hij zelfs al bij Californië betrokken. Sinds 2008 werkzaam bij DGA / De Essentie. Tussentijds werd ook een andere medewerker van De Essentie ingehuurd bij Californië bv.

Bovenstaande voorbeelden zijn niet de enige m.b.t. Californië bv en de gemeente Horst aan de Maas.

Vermoede misstanden
Is al die tijd geen enkel signaal afgegeven of melding gedaan i.v.m. mogelijke misstanden? Niet binnen Californië of Greenport, of bij een van de aandeelhouders? Is daar onderzoek naar gedaan? Binnen de gemeente Horst aan de Maas was men al sinds 2019 van de belangenverstrengeling op de hoogte. De provincie zou ook veel eerder dan de brief aan Ruud van Heugten kennis daarvan hebben. Gezien de vele overleggen en vergaderingen tussen de gemeenten Horst aan de Maas, Venlo en Venray, en de netwerken waarin zowel Lodewijk Burghout als de commissarissen zich bewegen, zal meer dan aannemelijk e.e.a. hierover zijn gecommuniceerd. En als dit inderdaad is gebeurd, hoe is toen door de betrokkenen gehandeld? Er zijn talloze lijntjes tussen Californië, aandeelhouders, werknemers en bedrijven, met dubbele en driedubbele petten.

Daarbij waren in 2021 en 2022 twee meldpunten bestuurscultuur bij de provincie Limburg. Welke zaken zijn daar allemaal onder de aandacht gebracht? Dat is nooit bekend gemaakt. Wel is bekend dat in 2022 door een burger aangifte werd gedaan bij het OM en de programmamanager bestuurscultuur daarvan op de hoogte werd gebracht. Gouverneur Emile Roemer meldde de aangifte zelfs in de afhandelingsbrief aan de melder, maar liet zich daar verder niet over uit.

Media
Het is altijd opvallend dat overheid en politiek meestal pas in actie komen nadat in de media over misstanden is gepubliceerd. Voor Limburg betekent dat vaak NRC of De Limburger. Maar ook daar geldt dat meer niet dan wel wordt onderzocht en uiteindelijk wordt gepubliceerd. Er blijft veel liggen. De politiek zelf ontvangt natuurlijk geen signalen of meldingen, anders werden die wel aangekaart. Toch?

GS
Een ding is zeker, voor een melding over misstanden bent u bij de provincie Limburg aan het verkeerde adres. Gedeputeerde Stephan Satijn is portefeuillehouder (LIOF, Greenport et cetera) en heeft als wethouder in Venlo bewezen niet zuiver te zijn. Het is daarom van een ongekend cynisme dat hij, vanwege zijn portefeuille bedrijfsvoering, personeel en organisatie, ook verantwoordelijk is voor het organiseren van tegenwicht en tegenspraak in het kader van een gewenste nieuwe bestuurscultuur.

Maar ook gedeputeerde Léon Faassen (BBB) heeft wat uit te leggen. Van 2014 t/m 2022 was hij voorzitter van de Limburgse Land- en Tuinbouwbond (LLTB), aandeelhouder van Californië bv. Hoewel geen portefeuillehouder, is hij bestuurlijk wel medeverantwoordelijk.

Californie Greenport Limburg 9

Léon Faassen ondertekende in 2021 als voorzitter van de LLTB mede de zienswijze inzake het ontwerp-weigeringsbesluit Californië V, gericht aan het Ministerie van EZK. Na enkele lichte aardbevingen in 2018 in de nabijheid van de installatie werd de winning van aardwarmte stilgelegd, met als gevolg dat Californië Lipzig Gielen Geothermie bv in 2020 failliet ging, een miljoenenschuld achterlatend. Een van de betrokken van het eerste uur en degene die het persbericht over het faillissement schreef was Lodewijk Burghout.

Het Ministerie van EZK is via de NV LIOF (50%) ook aandeelhouder van Californië bv. Gaat er vanuit het rijk ook nog een onderzoek komen, of loopt dat al stilletjes op de achtergrond? Horst aan de Maas is de enige gemeente die tot nu toe besloot een onderzoek op te starten en de eigen rol te onderzoeken. Venlo - zoals gebruikelijk - en Venray blijven achter. En over hoe onderzoeken worden uitgekleed en conclusies worden afgezwakt, weet u inmiddels alles van.

Californië, het beloofde land, blijkt uiteindelijk een olievlek. Het logische gevolg van een fossiele bestuurscultuur.

Gepubliceerd in Analyse

Agelopen dinsdag dienden vier partijen uit de gemeenteraad van Horst aan de Maas - Hart voor Horst aan de Maas, VVD, BVNL en Perspectief Horst aan de Maas - een motie in met het volgende verzoek aan het college van B&W:

Pseudo Transparantie 1

Dat is klare taal, en zal het college bij voldoende steun moeten opvolgen, op welke manier dan ook. Wat volgde was echter een beschamende vertoning van een pruttelende burgemeester met richtingloze uitleg. Transparant onderzoek naar de al sinds 2019 slepende kwestie Californië BV en de rol van Ontwikkelbedrijf Greenport daarbij, wordt telkens getraineerd en gedwarsboomd waardoor de raad zijn controlerende taak niet ten volle te laten uitvoeren. De raad (en de Staten in dit geval) dient altijd tijdig, correct en volledig te worden geïnformeerd. Dat dit stelselmatig niet door de aandeelhouders van BV Ontwikkelbedrijf Greenport Venlo is gebeurd (gemeente Horst aan de Maas, Venlo, Venray en de provincie Limburg), is al uit gelekte documenten bekend.

VT verplaatst deze kwestie naar de gemeente Venlo. Immers zijn daar de laatste tijd, na een zeer lange stilte, ook de nodige vragen aan het college gesteld. Het balletje is gaan rollen met de dubieuze gronddeals in Californië, maar inmiddels onomkeerbaar overgeslagen naar de BV Ontwikkelbedrijf Greenport Venlo. Sinds 2018 is Erwin Boom (PvdA) portefeuillehouder. Kort voor de installatie van Erwin Boom werd Twan Beurskens (VVD) algemeen directeur / secretaris, als wethouder in Venlo én gedeputeerde bij de provincie Limburg jarenlang zelf verantwoordelijk voor Greenport.

Sinds 2021 is Stephan Satijn (VVD) als gedeputeerde portefeuillehouder, na van 2011 tot 2018 als voorganger van Erwin Boom eveneens verantwoordelijk te zijn geweest voor Ontwikkelbedrijf Greenport. Hoewel de gronddeals bij Californië van ná het vertrek van Stephan Satijn als wethouder en Twan Beurskens als gedeputeerde zijn, is de vraag wat er nog allemaal boven water komt uit de tijd dat zij als bestuurders daar wel verantwoordelijk voor waren, en de betrokkenheid op dit moment vanuit hun huidige functies. Het maakt de (schijn van) belangenverstrengeling er niet minder om, zeker niet gezien de alsmaar trainerende houding bij het verstrekken van documenten.

Zijn bij de aanstelling van Twan Beurskens in 2018 en Stephan Satijn in 2021 afspraken gemaakt hierover? Wordt daar ook toezicht op gehouden en door wie? Als secretaris is Twan Beurskens de hoogste ambtenaar en schakel tussen de ambtelijke organisatie en het college, en stuurt dus voor een groot gedeelte de informatiestroom aan. Is hij in de gelegenheid om dossiers aan te sturen waar hij in het verleden zelf verantwoordelijk voor was? Of zijn VVD-maatje Stephan Satijn op dit moment uit de wind te houden? Inmiddels is in elk geval duidelijk dat Ontwikkelbedrijf Greenport zich tot net zo’n beerput ontwikkelt als Californië, alleen groter met tientallen miljoenen euro’s aan subsidies, leningen en dito gronddeals.

Wat wist wethouder Erwin Boom en wanneer?
Uit inmiddels gelekte vergadernotulen van Ontwikkelbedrijf Greenport blijkt dat in mei 2021 door wethouder Rudy Tegels van de gemeente Horst aan de Maas vragen werden gesteld over de gronddeals bij Californië BV uit 2019 en 2020. In die vergadering werd ook gemeld dat kort daarvoor door de aandeelhouders van Californië BV (waaronder Ontwikkelbedrijf Greenport) décharge werd verleend over 2020 aan de eind 2022 opgestapte directeur en Raad van Commissarissen van Californië BV. Aanleiding: evaluatie van de betreffende gronddeals.

De aandeelhouders van Ontwikkelbedrijf Greenport BV (Horst aan de Maas, Venlo, Venray en de provincie Limburg) verleenden in dezelfde vergadering weer décharge over 2020 aan de eind 2023 voortijdig ontslagen directeur (en voormalig gedeputeerde) Ruud van Heugten (CDA). De Raad van Commissarissen stapte kort daarna op.

De vragen uit 2021 lijken mosterd na de maaltijd, want uit interne e-mails blijkt dat meerdere wethouders in Horst aan de Maas al sinds augustus 2019 afwisten van de gronddeals met het eigen bedrijf van directeur Lodewijk Burghout. Dit i.v.m. het aanvragen van vergunningen door Lodewijk Burghout, die nog tot mei 2021 directeur van Californië BV bleef. Een van die wethouders én portefeuillehouder was Bob Vostermans (CDA), sinds 2020 burgemeester van de gemeente Beesel. In de verkoopovereenkomst van 24 december 2019 werd zelfs opgenomen dat er sprake was van een tegenstrijdig belang tussen de verkoper en haar directeur.

Notulen Algemene Vergadering van Aandeelhouders BV Ontwikkelbedrijf Greenport Venlo d.d. 19 Mei 2021:

Pseudo transparantie 2

Wethouder Erwin Boom wist dus al sinds 19 mei 2021 over de gronddeals bij Californië en de mogelijk daaruit voortvloeiende integriteitsproblemen, of ‘ruis in de toekomst’ zoals wethouder Rudy Tegels dat eufemistisch noemde. Die ‘ruis in de toekomst’ is inmiddels omgeslagen in een tweetal afgeronde maar nog steeds geheime onderzoeken en zeker nog een tweetal lopende, waaronder door de gemeente Horst aan de Maas en het OM. En het einde is nog lang niet in zicht, zeker gezien alle niet-integere vertragingstactieken toegepast door de aandeelhouders.

Raadsinformatiebrief
Kort na de aandeelhoudersvergadering publiceerde het college van B&W Venlo een Raadsinformatiebrief. In RIB 106 van 27 juli 2021 (programma Welvarend Venlo) informeerde portefeuillehouder Erwin Boom (PvdA) de raad over de Aandeelhoudersvergaderingen van BV Ontwikkelbedrijf Greenport Venlo d.d. 19 mei 2021 en BV Campus Vastgoed Greenport Venlo d.d. 25 juni 2021:

Pseudo Transparantie 3

De RIB werd weer, zoals gebruikelijk, mede ondertekend door secretaris Twan Beurskens (VVD). Buiten de volgende passage over Californië geen enkel woord over de besproken gronddeals en (schijn van) belangenverstrengeling:

Pseudo Transparantie 4

Zo transparant als wethouder Erwin Boom zich in de aandeelhoudersvergadering voordeed was hij richting de raad dus zelf niet. Heeft Erwin Boom na die vergadering het college van B&W ingelicht? Zijn de gronddeals en (schijn van) belangenverstrengeling ambtelijk besproken? Is de raad door het college onder geheimhouding geïnformeerd? En is die geheimhouding inmiddels opgeheven door de raad? Geheimhouding is niet bedoeld om oneindig te blijven voortduren, ook niet in Venlo. De raad beslist, dient het college te controleren, te corrigeren, en desnoods in te grijpen. In de politiek geldt namelijk één wet boven alle andere: tijdig, correct en volledig informeren.

Recent werden raadsvragen van EENLokaal, D66 en GroenLinks beantwoord door het college van B&W. Beantwoording art. 44 RvO vragen inzake verkopen grond van Californië BV aan eigen directeur d.d. 9 februari 2024:

Pseudo Transparantie 5Pseudo Transparantie 6

Bovenstaand antwoord is meer dan opmerkelijk, gezien e-mails tussen Ontwikkelbedrijf Greenport BV en de aandeelhouders, die kortgeleden door de gemeente Venlo zelf (per ongeluk) werden gepubliceerd, en vervolgens snel weer werden weggehaald. In die (incomplete) e-mail wisseling wordt door directeur-bestuurder Jan Claassen van Californië BV op 19 januari 2024 aan de clustermanager concern van de provincie Limburg, en cc de aandeelhouders van Californië BV én onderzoeker Frans Stibbe van Ivy Advocaten, het volgende gemeld:

Pseudo Transparantie 7

Deze e-mail werd met het antwoord van de clustermanager concern van de provincie Limburg vervolgens op 24 januari 2024 (ambtelijk) doorgestuurd naar de aandeelhouders van Ontwikkelbedrijf Greenport BV, waaronder de gemeente Venlo. Naar dezelfde ambtenaar die twee weken later de antwoorden op de vragen van EENLokaal, D66 en GroenLinks opstelde. Deze ambtenaar reageerde op 25 januari 2024 naar alle betrokkenen en verzocht om nadere uitleg:

Pseudo Transparantie 8

Directeur-bestuurder Jan Claassen vervolgde zijn betoog in een e-mail op 1 februari 2024, die door interim-directeur Rob Verhoeff van Ontwikkelbedrijf Greenport, met alle aandeelhouders werd gedeeld:

Pseudo Transparantie 11

Deze (incomplete) e-mail wisseling speelde zich dus af ruim vóór beantwoording van de vragen aan EENLokaal, D66 en GroenLinks. Leest u het antwoord op vraag 13 nog eens goed. Dit is toch simpelweg cruciale informatie niet verstrekken. Want men kon wel een inschatting geven over het financieel voordeel, ook al was er de nodige discussie en werden nog andere zaken benoemd die de hoogte van het bedrag zouden kunnen beïnvloeden, ook negatief.

Vervolgvragen
De antwoorden van het college van 9 februari jl. leidden weer tot vervolgvragen die op 23 februari jl. werden ingediend. Opmerkelijk: nu met ondersteuning van de PvdA, wethouder Erwin Boom zijn eigen partij. Deze vervolgvragen zijn echter voornamelijk gericht op de houding en handelwijze van het college inzake het tweede afgeronde en nog steeds geheimgehouden onderzoek door Frans Stibbe van Ivy advocaten. Ook de Staten zitten niet stil: de stroom van vragen en ontwijkende antwoorden van GS houdt niet op.

Alle relevante documenten, waaronder de vergadernotulen van Ontwikkelbedrijf Greenport, berusten conform wetgeving o.a. bij het college van B&W in Venlo. Daar is niets geheim aan. Ook de mogelijke appjes van wethouder Erwin Boom, secretaris Twan Beurskens, directeur Ruud van Heugten, gedeputeerde Stephan Satijn en verdere (ambtelijke) betrokkenen. Maar de gemeente Venlo is simpelweg niet het meest integere en transparante bestuursorgaan. Wethouder Erwin Boom weet dit goed van toen hij, nog niet zolang geleden, fractievoorzitter was.

Wat houdt wethouder Erwin Boom en het college achter voor de raad, het publiek en de pers? Wat wist wethouder Erwin Boom en het college exact en wanneer, en wat is daarop ondernomen? Wat was en is ambtelijk bekend en is die kennis gedeeld of achtergehouden? Dit speelde allemaal ver voor, tijdens en kort na het opstappen van het voltallige college van GS Limburg, en tientallen meldingen bij het Meldpunt bestuurscultuur van de provincie Limburg. Het integriteitsbesef en de transparantie zou sindsdien met sprongen moeten zijn toegenomen en proactief moeten zijn uitgewerkt.

Niet dus.

Zelfs een allang uitgevoerd plan en het te volgen protocol wordt nog steeds geheimgehouden. Het onderzoek zelf met onderliggende documenten buiten beschouwing gelaten. RIB 36 d.d. 14 maart 2024:

Pseudo Transparantie 9Pseudo Transparantie 10

Gepubliceerd in Analyse

U heeft vast en zeker gesmuld van de vele integriteitsonderzoeken naar met name CDA-politici in Limburg sinds vorig jaar. Aanjager daarvoor waren vooral artikelen in De Limburger en NRC (en hun tipgevers). Er was veel ophef, maar de uiteindelijke formele conclusies - een uitzondering daargelaten - waren over het algemeen mager. Wel stapten de nodige wethouders, burgemeesters en het voltallige college van gedeputeerde staten op. Vrij snel kwam echter de arrogante toon van een aantal betrokkenen weer naar boven en stonden de baantjes voor hen alweer klaar.

Maar is in die onderzoeken ook daadwerkelijk alles boven water gekomen? Wie een beetje ervaring heeft met onderzoeken naar bestuursorganen verricht i.o.v. diezelfde bestuursorganen weet welke mechanismen in werking treden om de onderste steen ook vooral daar te laten liggen. Doel daarbij is verdere schade aan het openbaar bestuur en betrokkenen zoveel mogelijk te beperken. Dan gaat het niet om waarheidsvinding, maar om beeldvorming en elkaar uit de wind houden.

Het onderzoek door de externe commissie Visser naar de Limburgse bestuurscultuur (i.o.v. Johan Remkes) is daar een overtreffend voorbeeld van. Het openen van een meldpunt was een prima zet, alleen werden de melders een doodlopende steeg ingestuurd en de eigengerichte invulling van het rapport moest vooral de aandacht afleiden. De meldingen werden niet alleen geneutraliseerd, maar vooral ook inhoudelijk niet in kaart gebracht. Melders werden over de afhandeling niet eens geïnformeerd. De provincie als opdrachtgever kreeg zelfs niet de beschikking over de gegevens (naar verluidt). Goed betaald niet-integer onderzoek. Zou de provincie niet gewoon het geld moeten terugvorderen?

J en T Tussenholding (h.o.d.n. Terraq)
Zo was er ook de eerste Limburgse parlementaire enquête naar (de schijn van) belangenverstrengeling door gedeputeerde Ger Koopmans met het bedrijf waar hij van 2010 t/m 2017 - als Tweede Kamerlid, wnd. burgemeester en gedeputeerde - een betaalde nevenfunctie als commissaris had.

Waarheidsvinding was het doel van de enquêtecommissie. Een reconstructie van feiten. Scope was de integriteit en het handelen van Ger Koopmans in de periode 2014 t/m 2017. De enquêtecommissie deed echter ook onderzoek naar de het integriteitsbeleid van de provincie in de periode 2011 t/m 2020. Maar je kunt natuurlijk geen deugdelijk rapport presenteren en zorgvuldige conclusies trekken als die feiten niet compleet zijn. De tijdslijn en het gebruik van alle mogelijke middelen om die onderste steen boven te halen is cruciaal.

Het rapport ´Blinde Hoeken van het Integriteitsbeleid van de Provincie Limburg´ werd op 26 januari 2022 door voorzitter Aleida Berghorst gepresenteerd. In het voorwoord wordt o.a. gesteld dat de laatste jaren hard is gewerkt om integriteitskwesties juist te voorkomen. Specifiek wordt daarbij gewezen op de provinciale Werkgroep Integriteit Limburg die in 2016 zelfs de Ien Dales Integriteitsaward won. Wie een beetje beter kijkt naar de jarenlange invulling van die Werk- én Stuurgroep en ervaring heeft in de omgang bij integriteotskwesties met enkele van die personen kent hun modus operandi: Catch, Kill and Bury. Meldingen en melders van misstanden zoveel mogelijk neutraliseren. Beeldvorming en het uit de wind houden van ambtenaren en bestuurders is leidend, niet het beschermen van klokkenluiders / melders en het oplossen van misstanden.

Daar komen we later nog eens op terug, want recent is er een reshuffle geweest bij de Werk- en Stuurgroep die nog niet is gecommuniceerd via hun website: Johan Remkes wordt daar zelfs nog vermeld als voorzitter. Enkele opgestapte bestuurders waren trouwens lid van de Stuurgroep. Tegen een aantal andere leden van zowel de Stuur- als Werkgroep zijn de afgelopen jaren meerdere klachten ingediend en is zelfs aangifte gedaan.

Bijvangst
Tijdens het Koopmans-onderzoek werden betrokkenen niet onder ede gehoord, wat wel kon. Een gemiste kans. Je hebt immers meer dwingende en handhavende instrumenten in handen mocht na afronding blijken dat informatie is achtergehouden. De enquêtecommissie zag er vanaf. Opdrachten werden verstrekt aan Landsadvocaat Pels Rijcken (waarvan de bestuursvoorzitter zelfmoord pleegde nadat grootschalige fraude intern bekend werd) en KPMG.

Ger Koopmans was opgelucht na het rapport: van belangenverstrengeling was geen sprake, wel had hij volop de schijn daarvan gewekt. Ook gouverneur Theo Bovens kreeg als portefeuillehouder Integriteit een veeg uit de pan. Maar al met al was het een schampschot waar men weer mee verder kon.

Bij de presentatie van het rapport werd door voorzitter Aleida Berghorst echter ook gemeld dat er sprake was van ‘bijvangst’, maar deze niet was meegenomen in het onderzoek. Het onderzoek richtte zich immers alleen op Ger Koopmans, en volgens de enquêtecommissie viel die bijvangst niet binnen de scope van het onderzoek. Voorzitter Aleida berghorst liet zich wel ontvallen dat er een e-mail m.b.t. partijfinanciering was aangetroffen, zonder te vermelden op welke partij dit betrekking had.

Afgelopen juni werd deze bijvangst na een WOO-verzoek van NRC door de provincie Limburg al vrijgegeven. Daarbij zat een e-mail uit 2015 van de parttime directeur van Limgroup BV in Horst aan de Maas (vanaf 1999) die tegelijkertijd ook parttime directeur van Terraq BV in Blerick was (vanaf 2002). Volgens de enquêtecommissie viel deze e-mail dus niet binnen de scope van het onderzoek:

E mail CDA sponsoring Ger Koopmans Raymond Knops 1

Betreffende e-mail is afkomstig van directeur Bert van den Bercken. Ten tijde van de door hem gestuurde e-mail was Ger Koopmans bezoldigd commissaris bij Terraq. Duidelijk schrijft Bert van den Bercken dat hem door zowel gedeputeerde Ger Koopmans als Tweede Kamerlid Raymond Knops om een (financiële) bijdrage voor de CDA-verkiezingscampagne voor de Tweede Kamer en Provinciale Staten is gevraagd. Ook een derde persoon deed een verzoek bij Terraq. De e-mail is naar de zakelijke e-mailadressen van beide politici gestuurd. Het antwoord van Raymond Knops bevestigd de ontvangst.

Van den Bercken vraagt nadrukkelijk aan beiden om instructies hoe te handelen: een bedrag in één keer of uitgesmeerd over meerdere potjes? Verder stelt Van den Bercken dat hij vanuit zijn positie als directeur bij Limgroup BV en Terraq BV het CDA een warm hart toedraagt, zowel lokaal, provinciaal als landelijk. Dat duidt op verdere partijfinanciering, mogelijk ook eerder en in een later stadium bij gemeenteraadsverkiezingen.

De vraag dringt zich hier toch echt op waarom deze e-mail niet is meegenomen in het onderzoek en er niet naar verdere documenten is gezocht die er aantoonbaar moeten zijn, zowel bij de provincie als bij de Tweede Kamer? Er is aantoonbaar een rechtstreekse relatie tussen gedeputeerde, commissaris en CDA-sponsorwerver Ger Koopmans en (de directeur van) Terraq BV. Meerdere petten, meerdere belangen. Geheel in lijn met de scope van het onderzoek.

Netwerkcorruptie
Laten we eens n.a.v. die e-mail nauwkeuriger kijken naar de onderlinge lijntjes van betrokkenen, waaronder financiële. Over Ger Koopmans zijn werkwijze is genoeg bekend geworden. De e-mail voegt echter een nieuwe dimensie toe waarvan Venlo Transparant stelt dat hier toch echt de grens tussen de schijn van en daadwerkelijke belangenverstrengeling werd overschreden. Nader onderzoek, vooral wat betreft partijfinanciering door (rechts)personen die ook een zakelijke relatie hebben of hadden met betrokkenen vanuit diverse functies, is hoogst noodzakelijk.

Met nadruk wijst Venlo Transparant de lezer op de definitie van en het onderzoek naar netwerkcorruptie.

Limgroup BV
Bert van den Bercken kwam begin 2019 in het nieuws. De Limburger besteedde er enkele artikelen aan. Van den Bercken was sinds 1999 directeur. Bij een interne machtsstrijd werd hij echter eind 2016 ontslagen, tegen het advies van de OR. De provincie Limburg greep vervolgens na veel interne onrust in, de belangen waren blijkbaar groot. Ger Koopmans meldde zich bij Limgroup, waarna oud CDA-gouverneur Leon Frissen als procesbegeleider werd ingezet voor het opzetten van een nieuwe bedrijfsstructuur.

LBM
Vanaf 2007 t/m 2016 is CDA-Tweede Kamerlid Raymond Knops ook voorzitter van de Limburgse Bond van Muziekgezelschappen (LBM). Eind 2015 meldt hij in de Algemene ledenvergadering dat er een sponsor is gevonden. Limgroup BV uit Horst aan de Maas met Bert van den Bercken als directeur is bereid vier jaar lang maximaal € 20.000,- per jaar te doneren. De e-mail van Bert van den Bercken aan en het antwoord van Raymond Knops is dan al bijna een jaar oud. Dat de heren elkaar al langer kennen blijkt uit het werkbezoek van Raymond Knops aan Limgroup in 2012, waarbij hij toenmalig staatssecretaris Henk Bleker vergezelde. Raymond Knops woont in Horst aan de Maas en was daar wethouder van 1999 t/m 2005. Burgemeester was indertijd Leon Frissen. Inderdaad, de klusjesman die werd ingevlogen bij de Limgroup.

Afgelopen mei en juli kwam Raymond Knops nog in het nieuws vanwege een rechtszaak aangespannen vanwege publicaties door De Limburger en NRC in 2020. Het ging om de aankoop van een perceel onder de Ruimte-voor-Ruimte regeling waarbij Raymond Knops in 2010 zou zijn bevoordeeld. Dat laatste mochten de kranten volgens de rechter schrijven. Niet dat het om tienduizenden euro’s bevoordeling zou gaan. Dat was namelijk niet voldoende aangetoond. Ger Koopmans meldde zich publiekelijk ter verdediging van Raymond Knops met een aanval op NRC-journalist Joep Dohmen.

Ook na de uitspraak weigeren het college van B&W en de raad van Horst aan de Maas een onafhankelijk onderzoek in te stellen.

E mail CDA sponsoring Ger Koopmans Raymond Knops 2

De LBM wordt sporadisch gesubsidieerd door de provincie Limburg en werd structureel gesubsidieerd door het weer door de provincie Limburg gesubsidieerde Huis van de Kunsten Limburg. Daar vinden we inmiddels oud CDA-wethouder Jan Loonen uit Venray als lid van de Raad van Toezicht. Die stapte zoals bekend ook na een gronddeal en een motie van wantrouwen in 2021 op. Er is natuurlijk niets mis met het subsidiëren van volkscultuur zoals de LBM, maar in het licht van de vele integriteitskwesties en onderlinge verbanden krijgt deze sponsordeal  toch een heel andere schijn.

Verslag Algemene leden Vergadering 14 november 2015:

E mail CDA sponsoring Ger Koopmans Raymond Knops 3

Ger Koopmans liet zich als gedeputeerde ook op deze Algemene ledenvergadering zien. Tijdens zijn presentatie werd zijn rol als president van de OLS (die Koopmans per se wilde behouden bij zijn benoeming als gedeputeerde) en de samenwerking met de LBM benadrukt. Raymond Knops gaf eerder al aan zich in 2016 niet herkiesbaar te stellen. Beiden hebben uiteraard enkel en alleen lof voor elkaar.

E mail CDA sponsoring Ger Koopmans Raymond Knops 4
E mail CDA sponsoring Ger Koopmans Raymond Knops 5

Beschermheer bij LBM was tot zijn aftreden gouverneur Theo Bovens (CDA). Raymond Knops werd opgevolgd door oud CDA-gedeputeerde Noël Lebens.

Lokale politiek
Om terug te komen op de e-mail en het daarin ook lokaal toegedragen ‘warm hart’. Omroep Venlo publiceerde eind 2021 - een paar maanden voor de gemeenteraadsverkiezingen - een onderzoek naar financiering van de lokale politiek. Inzicht in welke bedrijven of personen doneren aan partijen is er nauwelijks. Vooral bij de traditionele machtspartijen die stelselmatig aan de knoppen zitten of op topambtelijk niveau zijn oververtegenwoordigd. Bij tijd en wijle duiken in de politiek en in de media vragen op en worden zelfs beschuldigingen geuit m.b.t. al dan niet opzettelijke bevoordeling van familie, vrienden en/of partijgenoten.

Een van de weinige zo niet de meeste strikte weigeraar van inzage is de Venlose VVD. Niet gek natuurlijk, met een verleden rondom Jos van Rey, Piet van Pol en Mark Verheijen, en nog wat recentere vastgoeddeals. Volgens Omroep Venlo wil de Venlose VVD geen antwoorden geven op vragen over financiën. ’De kiezer wordt daar niet wijzer van’, aldus de campagneleider. De Venlose VVD beschikt sinds 1999 over financiële steun van Stichting vrienden van de VVD. Bestuurslid en penningmeester sinds 2009 is J. Berden, financieel directeur van het gelijknamige familiebedrijf. In 2020 ontving hij van regio vicevoorzitter en inmiddels gedeputeerde Stephan Satijn de Thorbeckepenning voor uitzonderlijke diensten.

Venlo Transparant denkt daar toch anders over dan de Venlose VVD. Er zijn meer dan genoeg dossiers die grote vragen opwerpen over het al dan niet opzettelijk bevoordelen van familieleden, vrienden en bepaalde ondernemers vanuit het gemeentebestuur. Voornamelijk waar het gaat om de (onderhandse) verkoop van gemeentelijk vastgoed, verleende vergunningen, het vergeven van subsidies, opdrachten en baantjes.

Transparantie over donaties en data, gekoppeld aan deals met de gemeente Venlo, zouden nog weleens voor de nodige beantwoording van die vragen kunnen gaan zorgen.

Gepubliceerd in Onderzoek